Ar-Ge ve Teknokent Uygulamasında Ayrılan Fonlar, İktisap Edilen Menkul Kıymetler ve Hibelerin Enflasyon Düzeltmesi

Bu makalemizde 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun ve 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’nu kapsamında ayrılan fonların, ayrılan fonlarla iktisap edilen menkul kıymetlerin ve çeşitli kurum ya da kuruluşlardan alınan nakdi hibelerin enflasyon düzeltmesi karşısındaki durumunu ele alacağız.

Tüm bunları ele alırken yapacağımız açıklamaların enflasyon düzeltmesi taslak tebliğine dayandığının göz önünde bulundurulmasını rica ederiz!!

Ar-Ge ve Teknokent Uygulamasında Ayrılan Fonlar Enflasyon Düzeltmesine Tabi Tutulacak mı?

2021 yılında 5746 ile 4691 sayılı yasada yapılan düzenleme ile yıllık beyanlarında indirime konu ettikleri Ar-Ge harcaması ya da Teknokent istisnası 1.000.000 TL ve üzerinde olan mükellefler, yararlandıkları Ar-Ge indirimi veya Teknokent istisna tutarının %2’sini fon olarak ayırmak; ayırdıkları fonu, ayrıldığı yılı sonuna kadar yine kanunda belirtilen üç farklı menkul kıymete (GSYF, GSYO veya Kuluçka merkezinde faaliyette bulunan girişimcilere sermayesine olarak konulması) kanalize etmek yani bunları iktisap etmekle yükümlü hale geldiler. Şartları taşıyan mükellefler fon ayırdılar ve ayırdıkları fonu geçici bir “54X” kodlu hesapta izlemekteler. Söz konusu hesap, 31.12.2023 tarihli bilançolarda yer almaktadır. Dolayısıyla, enflasyon düzeltmesinin uygulanacağı 2023 sonunda bu fon hesabının enflasyon düzeltmesine tabi olup olmadığı konusu gündeme gelmektedir.

Taslak tebliğ açıklamasına baktığımızda; 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununun ek 3 üncü maddesi ile 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanunun 3 üncü maddesi kapsamında oluşturulan fon hesaplarının da bilançoda düzeltilmiş değerleriyle yer alacağı ifade edilmektedir. Buradan anlaşılmaktadır ki, söz konusu fon hesabı da enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak ve düzeltmede tarihi olarak ise “Deftere Kayıt Tarihi” esas alınacaktır. 

Örnek: Çınar A.Ş., 2021 hesap dönemi kurumlar vergisi beyanı üzerinde 10 Milyon TL Ar-Ge indiriminden yararlanmış ve söz konusu tutar üzerinden 05.05.2022 tarihinde %2 nispetinde 200.000 TL fon ayırmıştır. 2022 hesap dönemi kurumlar vergisi beyanı üzerinde yararlandığı Ar-Ge indirimi 30 Milyon TL olan Çınar A.Ş. 05.05.2023 tarihinde ise 600.000 TL fon ayırmıştır. Çınar A.Ş., 31.12.2023 tarihli  bilançosunda yer alan 200.000-TL ve 600.000-TL’yi defter kayıt tarihlerini baz almak suretiyle düzeltme katsayısı ile 31.12.2023 sonuna taşıyacaktır.

   Not: Düzeltme katsayısının hesabında Aralık/2023 Yİ-ÜFE Değeri 2.939,68 olarak alınmıştır.

Yukarıda yer alan düzeltme işlemi sonucunda yapılması gereken muhasebe kaydının aşağıdaki gibi olması gerekmektedir.

-------------------------------------------31.12.2023-------------------------------------------------------

698-Enflasyon Düzeltme Hesabı                     390.000

                    54X-Girişim Sermayesi(Geçici)                       390.000

                    54X.01-Girişim Sermayesi (Geçici) 180.000

                              54X.02-Girişim Sermayesi (Geçici) 210.000

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ayırılan Fon İle İktisap Edilen Menkul Kıymetler Düzeltmeye Tabi Tutulacak mı?

Ayrılan fon ile iktisap edilen menkul kıymetlerin değerleme esasları aşağıda yer almaktadır. Ayrıntı için bakınız https://kpmgvergi.com/blog/ar-getasarim-indirimi-ile-teknokent-istisnasi-kaynakli-fon-ayirma-islemlerinin-muhasebelestirilmesi-ve-degerleme-islemleri/1288

VUK’un “Mükerrer 298/A-3.a” maddesinde ise “Alış Bedeli” ile değerlenen menkul kıymetlerde değerlemeye esas tarihin “Satın Alma Tarihi” olduğu belirtilmiştir. Diğer taraftan taslak tebliğde nakdi sermaye karşılığı alınan hisse senetleri için düzeltmeye esas tarihin ise  “Ödeme Tarihi” olduğu belirtilmiştir. Dolayısıyla, duruma göre Satın Alma ya da Ödeme Tarihi esas alınmak suretiyle bu kıymetlerin düzeltme katsayısı ile 31.12.2023 sonuna taşınması gerekmektedir. 

Girişim Sermayesi Yatırım Fonunun enflasyon düzeltmesi karşısındaki durumu ise bir yandan net, diğer yandan ise belirsizdir. Net olan yanı; eğer fon portföyünün %51’i Türkiye’de kurulu şirketlerin hisse senetlerinden oluşuyorsa ALIŞ BEDELİ ile değerleneceğinden düzeltmeye esas tarih olarak yukarıda belirtilen “Satın Alma Tarihi” dikkate alınacak. Ancak, durumun belirsizleştiği kısım tam da bu noktada yani fon katılma belgesinin alış bedeli ile değerlenemediği durumda ortaya çıkmaktadır. Kıst getiri ile değerlenen bir kıymette DÜZELTMEYE ESAS TARİH nedir? Taslak Tebliğ’e baktığımızda buna ilişkin maalesef bir açıklama göremiyoruz. Umarız tebliğin nihai halinde bu yönde bir açıklama yer alır. Hakeza, taslak tebliğin 57’inci maddesinde 348 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin “3. Menkul Kıymet Yatırım Fonlarının Enflasyon Düzeltmesi Yapmaması” kısmı yürürlükten kaldırılmakta yani bu kıymetlerin de enflasyon düzeltmesine tabi tutulması amaçlanmaktadır. Dolayısıyla, idarenin bu yönde bir açıklamaya yapacağı kanaatindeyim. Aynı zamanda bu konuda geç kalınmaması da önemli. Nitekim, defter kayıtlarını Ocak/2024’de kapatacak olan şirketler açısından çeşitli problemler oluşturabilir!!

Çeşitli Kurum ve Kuruluşlardan Alınan Ar-Ge Hibeleri Enflasyon Düzeltmesine Tabi Tutulacak mı?

Bildiğimiz üzere; Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri ile tasarım faaliyetlerinde bulunanların çeşitli kurum ve kuruluşlardan sağladıkları destekler özel bir fon hesabında tutulmaktadır. Taslak tebliğ açıklamalarında bu fon hesabının parasal kıymet olduğu belirtildiğinden enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacak. Aynı zamanda, parasal kıymet mahiyetinde olan fon hesabının sermayeye ilave edilmiş olması da 31/12/2023 tarihli bilançonun düzeltilmesi sırasında bu durumu değiştirmeyecektir.