Türkiye’nin güney doğusunda büyük can ve mal kaybına yol açan Kahramanmaraş merkezli depremler ve seçim ekonomisi sebebiyle artan giderlerin yarattığı baskı sonucu bütçe Nisan sonu itibariyle yaklaşık 382,5 Milyar TL[1] açık verdi. Bu açığı kapatmanın yolu ek tasarruf tedbirlerinden geçiyor olsa da seçim öncesi vaat edilenlerin hayata geçirilebilmesi için bu mümkün değil. Dolayısıyla geriye tek bir seçenek kalıyor; vergi artışı. Peki, vergi gelirlerini artırmak için izlenecek yol ne olacak? Pek çok seçenek değerlendiriliyor olsa da üç temel başlık altında ek vergi yükü ile karşılaşılacağı tahmin ediliyor:

1-      Kurumlar Vergisi Oranında Artış

2022 yılında toplanan vergilerin içinde %21,37’lik paya sahip(yaklaşık 580 Milyar TL) ithalde alınan KDV’den sonra ikinci sırada %19,34’lük oranla(ki bu da yaklaşık 524 Milyar TL) kurumlar vergisi gelmişti.[2]

2023 yılında bundan daha iyi bir performansa ihtiyacın hâsıl olduğu düşünüldüğünde 2022’de %23 olan kurumlar vergisi oranının 2023’te %20 seviyesinde kalmayacağı ayan beyan ortadadır.[3] Artışın kaçınılmaz olduğu bu oranın hangi seviyelere çıkacağı ise belirsiz olmakla birlikte geçmişe baktığımızda ekonomik krizin etkilerinin en derinden hissedildiği 2000’li yılların başlarında oranın %30 seviyesinde olduğunu görüyoruz. Daha sonra on iki yıl boyunca %20 olan oran, 2018-20 yıllarında %22, 2021’de ise %25’ti.

Bir anda %20’den %30’lu seviyelere çıkarılması büyük infial yaratacağından biraz daha yumuşak bir geçiş ve öğrenilmiş çaresizlikle oranın %25 olarak güncellenmesi kuvvetle muhtemel olarak görülmekte.

2-      Dolaylı Vergilerde Artış

Genel seçimler geride kalmış olsa da 2024’te bizi yerel seçimler bekliyor. Dolayısıyla önümüzdeki bir yıl içinde Vatandaşı doğrudan hissedeceği bir ek vergi yükü altında bırakmaktan ziyade Mali otoritenin hane halkında vergi ödeme psikolojisi yaratmayacak dolaylı vergilere yönelme ihtimali kuvvetle muhtemel. Bir başka deyişle, yüksek ihtimalle önümüzdeki dönemde bütçe açığını kapatmak adına;

ü  Enflasyon etkisi ile artan fiyatlar sonucu daha fazla KDV tahsilatı,

ü  Alkol, sigara ve taşıtlardan alınan ÖTV oranlarında artış,

ü  Bazı damga vergisi ile harç oranlarında ve maktu tutarlarında artış

görülebilir.

3-      Yeni Vergiler

Yukarıda yer verilen dolaylı ve dolaysız vergilerde gerçekleştirilmesi beklenen muhtemel artışlara ek olarak tek seferlik;

·         Ekonomik/Mali Denge Vergisi

·         Ek Motorlu Taşıtlar Vergisi

·         Ek Emlak Vergisi

ile karşı karşıya kalmak içten bile değil. Zira geçmişte de buna başvurulmuştu. 26 Kasım 1999 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan 4481 sayılı Kanun ile ’99 depremi için getirilen ek vergiler kapsamında;

Ø  Gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinden, 1998 yılı vergi matrahları üzerinden yüzde 5 ek vergi,  

Ø  Gayrimenkul sahiplerinden, 1999 yılı emlak vergisi matrahları üzerinden tek seferlik ek emlak vergisi,

Ø  Taşıt sahiplerinden de 1999 yılı tutarı kadar olmak üzere ilave “1” Motorlu Taşıtlar Vergisi

tahsil edilmişti. Sonuç olarak, söz konusu ek vergilerin bizi yeniden ziyaret etmesi kuvvetle muhtemel.

Sorumlu Vergicilik Bakış Açısıyla

Kamunun ihtiyaç duyduğu ek finansmanın bazı vergi oranlarında artış veya yeni vergilerle sağlanacağı düşünülüyor. Burada dikkat edilmesi gereken husus optimal vergileme ilkelerine uyum olmalıdır.  Yani;

a)       Vergileme rejimi mükelleflerin ödeme güçleriyle orantılı olmalı ve

b)      Vergi keyfi değil, kesin olmalı, ayrıca ödeme zamanı, şekli ve tutarı her mükellef için açıkça belirlenmelidir.

[1] https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/05/2023-Yili-Nisan-Ayi-MYB-Gerceklesmeleri.pdf