1-    Giriş

Teknoloji Geliştirme Bölgeleri (Teknopark), 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu ile yasal bir zemine kavuşturulmuş ve kanuna ilişkin yönetmelik ile uygulamaya yön verilmiştir.

Teknoparklarda faaliyette bulunanların kazançları, 4691 sayılı Kanun’un Geçici 2 nci maddesi ile gelir ve kurumlar vergisinden müstesna tutulmuş olup, istisna kazancı belirli tutarı aşanlar yine kanunda belirtilen limitler çerçevesinde kazançlarının bir kısmını yatırıma dönüştürmek zorundadır.

2-    Kazancı İstisna Edilenler/ İstisna Edilen Kazançlar/ İstisnanın Süresi

Kanun’un Geçici 2 nci maddesi ile Teknoparkta faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, münhasıran bu bölgedeki yazılım, tasarım veya Ar-Ge faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları 31/12/2028 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden istisna edilmiştir.

İstisnanın uygulanabilmesi için bölgede faaliyette bulunan mükelleflerin, bölgede faaliyette bulunduklarını belirten belgeyi de evraklarına ekleyerek bağlı bulundukları vergi dairesine baş vurmaları gerekmektedir.

3-    Kazancı İstisna Edilenlerin Fon Yükümlülüğüne İlişkin Düzenleme

28/1/2021 tarih ve 7263 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun kapsamında 4691 sayılı kanuna “Ek Madde 3” ilave edilmiş olup, söz konusu ek madde aynen aşağıda yer almaktadır.

“Ek Madde 3: 1/1/2022 tarihinden itibaren geçici 2 nci madde kapsamında yıllık beyanname üzerinden istisna edilen kazançları tutarı 1.000.000 Türk lirası ve üzerinde olan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından, bu tutarın yüzde ikisi pasifte geçici bir hesaba aktarılır. Bu fıkra kapsamında aktarılması gereken tutar yükümlülüğü, yıllık bazda 20.000.000 Türk lirası ile sınırlıdır. Bu tutarın, geçici hesabın oluştuğu yılın sonuna kadar Türkiye’de yerleşik girişimcilere yatırım yapmak üzere kurulmuş girişim sermayesi yatırım fonu paylarının satın alınması veya girişim sermayesi yatırım ortaklıkları ya da bu Kanun kapsamındaki kuluçka merkezlerinde faaliyette bulunan diğer girişimcilere sermaye olarak konulması şarttır. Söz konusu tutarın ilgili yılın sonuna kadar aktarılmaması durumunda, bu Kanun kapsamında yıllık beyanname üzerinden istisna edilen kazançlar tutarının yüzde yirmisi, ilgili yılda yararlanılan gelir ve kurumlar vergisi istisnasına konu edilemez. Bu tutar nedeniyle zamanında alınmayan vergiler vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın tarh edilir. Cumhurbaşkanı bu fıkrada yer alan tutar ve oranları birlikte ya da ayrı ayrı sıfıra kadar indirmeye, beş katına kadar artırmaya yetkilidir. Bu fıkranın uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir.”

İhdas edilen madde metninden de anlaşılacağı üzere, düzenleme kazancı istisna edilenlere getirilen yatırım yükümlülüğü ile ilgilidir.

4-    Fon Ayırma Yükümlülüğünün Başladığı Yıl

4691 sayılı Kanun’a ilave edilen “Ek Madde 3” metni, bölgede faaliyette bulunan mükelleflerde fon ayırma yükümlülüğünün hangi yıldan itibaren başlayacağı yönünde çeşitli tereddütlere sebebiyet vermiş olsa da fon ayırma yükümlülüğünün 1/1/2022 tarihinden itibaren başlayacağı açıktır. Bu nedenle bölgede faaliyette bulunan mükellefler kazançlarının istisna edilmesinin karşılığında Ek 3’üncü maddede belirtilen yatırımları yapmak zorundadır.

5-     Fon Ayırma Yükümlülüğü Hangi Yılın Kazançları Üzerinden Hesaplanacak

4691 sayılı Kanun’un Ek 3’üncü maddesi uyarınca, fon ayırma yükümlülüğü 1/1/2022 tarihinden itibaren başlayacaktır. Ayrılacak fon tutarı yıllık beyanname üzerinde beyan edilen istisna kazanç tutarına göre belirleneceği için ayrılacak fon tutarı, uygulama yönetmeliğinin “35/C” maddesinde belirtildiği üzere, 1/1/2022 tarihinden itibaren verilecek yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamesinde belirtilen istisna kazanç tutarı üzerinden hesaplanacaktır. Bu nedenle uygulama, 2022 yılında beyan edilecek olan 2021 yılına ait gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerinde gösterilecek olan istisna kazanç tutarına göre hesaplanacaktır.

6-      Kimler Fon Ayırmak Zorunda

Bölgede faaliyette bulunan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinden yıllık beyannamede beyan ettikleri istisna kazanç tutarı 1.000.000-TL ve üzerinde olanlar, yıllık bazda 20.000.000-TL’yi aşmamak üzere istisna kazanç tutarının %2’sini, 1/1/2022 tarihinden itibaren pasifte geçici bir hesaba aktarmak zorundadırlar.

1/1/2022 tarihinden itibaren pasifte geçici bir hesaba aktarılacak fon tutarının yıllık bazda 20.000.000-TL’yi aşmamasına dikkate edilmesi gerekmektedir.

7-    1/1/2022 Tarihinden İtibaren Ayrılacak Fonun Durumu

Bölgede faaliyette bulunan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinden yıllık beyannamede beyan ettikleri istisna kazanç tutarı 1.000.000-TL ve üzerinde olanlar, 1/1/2022 tarihinden itibaren geçici hesaba aldıkları fon tutarını, 2022 yılı sonuna kadar Türkiye’de yerleşik girişimcilere yatırım yapmak üzere kurulmuş girişim sermayesi yatırım fonu payı satın almak, girişim sermayesi yatırım ortaklıklarına sermaye olarak koymak veya 4691 sayılı Kanun kapsamındaki kuluçka merkezlerinde faaliyette bulunan diğer girişimcilere sermaye olarak koymakla sorumludur.

8-  Pasif Hesaba Alınan Tutarın Yıl Sonuna Kadar Yatırıma Dönüştürülmemesi

Pasifte geçici hesaba alınan tutar ile yıl sonuna kadar Türkiye’de yerleşik girişimcilere yatırım yapmak üzere kurulmuş girişim sermayesi yatırım fonu paylarının satın alınması veya girişim sermayesi yatırım ortaklıkları ya da bu Kanun kapsamındaki kuluçka merkezlerinde faaliyette bulunan diğer girişimcilere sermaye olarak konulması şarttır. Söz konusu tutarın ilgili yılın sonuna kadar belirtilen kapsamlarda değerlendirilmemesi durumunda, yıllık beyanname üzerinden istisna edilen kazançlar tutarının yüzde yirmisi, ilgili yılda yararlanılan gelir ve kurumlar vergisi istisnasına konu edilemez. Bu tutar nedeniyle zamanında alınmayan vergiler vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın tarh edilir.

Gerek kanun metni gerekse yönetmelikte belirtilmemiş olsa da istisna şartlarının ihlali durumunda, istisnaya konu edilemeyen tutar üzerinden hesaplanacak olan gelir veya kurumlar vergisinin gecikme faizi uygulanmak suretiyle tahsil edileceği tabiidir.