Yazımızın konusu “Tasarım Merkezleri”. Ar-Ge merkezleri, konu ile ilgili uygulayıcıların belleklerinde daha çok yer tutan, daha aşina oldukları kavramlar. Fakat şunu unutmamalıyız ki, ister günlük hayatımızda kullandığımız sıradan eşyalar olsun, ister yüksek teknoloji gerektiren sanayi ürünleri olsun, isterse de şehirlerimizde hayatımızı kolaylaştıran altyapı/üstyapı yatırımları olsun, tüm bu eşyalar, ürünler, yatırımlar aslında bir tasarımın sonucunda ortaya çıkan şeyler. Bu nedenle bu yazıda tasarım indiriminden, 2023 yılında tasarım merkezlerinin ilave tasarım indiriminden yararlanması için getirilen kolaylıklardan bahsetmek istiyorum. Yazıma ülkemizdeki tasarım merkezleri ile ilgili bazı istatistikler vererek başlayayım. Sonrasında da konuyla ilgili değişen mevzuat ve akılda kalması gereken bazı bilgilere yer verelim.

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın internet sitesinde konuyla ilgili istatistikler Temmuz 2023 itibarıyla güncellenmiş durumda. Temmuz 2023 itibarıyla, Türkiye genelinde 326 Tasarım Merkezi bulunuyor. Tasarım merkezlerindeki toplam personel sayısı 7828, şu ana kadar tamamlanmış tasarım projesi sayısı 11.460, halen devam etmekte olan proje sayısı ise 2.360. Tasarım merkezlerindeki sektörel dağılıma baktığımızda, %17 ile tekstil birinci sıradayken, %13 ile mühendislik/mimarlık ikinci, %12 ile makine ve teçhizat imalatı üçüncü sırada. Aslında sektörlerle ilgili rakamlara bakınca, günümüz modern dünyasında her işin, her sektörün tasarım barındırdığını fark ediyoruz. Ülkemizde denizcilik ile ilgili 4, medya ve iletişim ile ilgili 18, seramik ile ilgili 4 tasarım merkezinin olduğunu görüyoruz. 

Yukarıda da belirttiğim gibi işletmeler Ar-Ge indirimine, beraberinde gündeme gelebilecek olan ilave Ar-Ge indirimine de aşina, fakat tasarım merkezleri ile ilgili daha az farkındalık var sanki. 01.08.2016 tarihli ve 2016/9092 sayılı BKK ile belirlenen kriterlerden herhangi birinde en az %20 artış sağlayan Ar-Ge veya tasarım merkezlerinde, o yıl yapılan Ar-Ge ve yenilik veya tasarım harcamalarının bir önceki yıla göre artış tutarının %50’si, 31.12.2023 tarihine kadar kurum kazancının tespitinde indirim konusu yapılabiliyordu. Uygulayıcılarca “ilave Ar-Ge indirimi” diye adlandırılan bu avantaj şirketlerce sıkı bir şekilde takip edilmekte ve ilave avantajlardan yararlanılmakta idi. 10.01.2023 tarihli 6652 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile bu ilave avantajın 31.12.2028 tarihine kadar uygulanmasına karar verildi. Dikkat çekmek istediğimiz bir husus, önceki BKK’nda tasarım merkezlerinde ilave tasarım indiriminden yararlanmak için; tasarım harcamasının toplam ciro içindeki payı, tescil edilen ulusal veya uluslararası patent sayısı ve uluslararası destekli proje sayısı kriterlerinden herhangi birinde bir önceki yıla göre en az %20 artış yapılması gerekiyordu. Aksi takdirde herhangi ilave tasarım indiriminden yararlanılamıyordu. Fakat 6652 sayılı yeni CB kararı sonrasında, tasarım faaliyetlerine ilişkin bir genişletme oldu ilave tasarım indiriminden yararlanmak için:

-Tasarım merkezlerinde lisansüstü dereceli tasarımcı sayısının toplam tasarım personeli sayısına oranı

- Tasarım merkezlerinde toplam tasarımcı sayısının toplam tasarım personeli sayısına oranı

-Tasarım faaliyeti sonucu ortaya çıkan yeni ürünlerden elde edilen cironun toplam ciroya oranı

bir önceki yıla göre en az %20 oranında artış gösterirse, ilave tasarım indiriminden yararlanılabilecek artık. Tasarım harcamalarının bir önceki yıla göre artış tutarının %50’si ilave olarak indirim konusu yapılacak. Bir örnek üzerinden gidelim:

Örnek: Tasarım Merkezi belgesini haiz olan Design A.Ş.’nin 2022 ve 2023 yılları tasarım merkezi verileri aşağıdaki gibidir:

Design A.Ş’nin yukarıda yer alan verilerine göre bu kriterler çerçevesinde 2023 yılında 2022 yılına göre göstermiş olduğu artışların aşağıdaki gibi olduğu tespit edilmiştir.

Yukarıdaki tabloda belirtilen (g), (h), ve (i) kriterlerindeki artış ve buna bağlı olarak yararlanılacak fazladan tasarım indirimi 10.01.2023 tarihli 6652 sayılı CB kararı öncesinde bulunmuyordu. Dolayısıyla, ilave tasarım indiriminden yararlanmak her zaman her firma için kolay olmuyordu. Bu zorluğu, kısıtlamayı biraz hafifletmek için olsa gerek, 6652 sayılı CB Kararı ile tasarım merkezlerinin ilave tasarım indiriminden yararlanması için alan açılmış oldu. Yukarıdaki örneğimize dönecek olursak, Design A.Ş. tasarım merkezinde (h) ve (i) kriterlerinde sırasıyla %23 ve %22 oranında bir artış sağlamıştır. Bu kriterlerin herhangi birinde ortaya çıkan artış, %20 oranını aştığından ilave tasarım indirimine hak kazanıldığı söylenebilir. Kanun düzenlemesi çerçevesinde %20 şartının herhangi bir kriter bazında sağlanmış olması yeterlidir.

Peki Design A.Ş. İlave Tasarım İndirimini Nasıl Hesaplayacak?

Design A.Ş.’nin 2023 yılında yapmış olduğu indirilebilir tasarım harcaması tutarı, 2022 yılına göre (10 milyon-8 milyon=) 2.000.000 TL artış göstermiştir. İlave indirim için gerekli olan kriterlerden en az birinde %20 artış şartının sağlanmış olması, Design A.Ş’ye 2023 yılında ek olarak 2 milyon TL’nin yarısı, yani 1 milyon TL ilave tasarım indiriminden yararlanma hakkı sağlanmıştır. Dolayısıyla, Design A.Ş’nin 2023 hesap dönemi kurumlar vergisi beyanı üzerinde kazancın yerli olması halinde indirime konu edebileceği toplam tasarım indirimi tutarı (10 milyon+1 milyon=) 11.000.000 TL olacaktır.

Kullanamadığı Tasarım İndirimi Hakkını Kaybedecek mi?

Tabi ki hayır. Design A.Ş’nin 2023 hesap dönemi kazancının bulunmaması ya da 11.000.000 TL tutarındaki tasarım indiriminden daha düşük bir kazanca sahip olması halinde, 2023 hesap döneminde indirim konusu yapamadığı tutarı, sonraki hesap dönemlerine devredecek. Devrettiği tutarı ise takip eden yıllarda 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’na göre her yıl belirlenen yeniden değerleme oranında arttırarak dikkate alacak.

 Geleceğe Yönelik Beklentimiz Nedir?

Ülkemizdeki Ar-Ge merkezlerinin sayısı artıyor. Tasarım merkezlerinin sayısı aynı hızla artmasa da, genç nüfusuyla birlikte bilgi, kültür, estetik anlayışı artıp dünya ekonomisine entegrasyonunu tamamladıkça; ülkemizin tasarım konusunda da ilerleyen yıllarda atılım yapabileceğine inanıyorum. Halihazırda mevcut işletmelerin, mevcut işlerine “Biz tasarım yapıyor muyuz? Tasarım bizim işimizin neresinde? Gelecekte nerde olmak istiyoruz?” anlayışıyla bakmalarının faydalı olabileceğine, bu yönde atılacak adımlar için başlangıç olabileceğini düşünüyorum.