İhraç Bedelinin Yurda Getirilmesi ve Bankalara Satılması Noktasında Yaşanan Değişikler Nelerdir?

1-  04.09.2018 tarihli Resmi Gazete’de Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin İhracat Bedelleri Hakkında 2018-32/48 sayılı Tebliğ yayımlandı.  

Ø Anılan tebliğ ile 6 aylık süreyle sınırlı olmak üzere, Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından gerçekleştirilen ihracata ilişkin bedellerin, fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içinde yurda getirilmesi ve en az %80’inin bir bankaya satılması zorunluluğu getirildi.

2-   Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin İhracat Bedelleri Hakkındaki 2018-32/48 sayılı Tebliğ’de Değişiklik Yapan sırasıyla 03.03.2019 ve 31.08.2019  Resmi Gazete tarihli 2019-32/53 ile 2019-32-/55 Sayılı Tebliğler yayımlandı. 

Ø Değişikliklerle birlikte ihracat bedellerinin yurda getirilerek bankalarda bozdurulmasına ilişkin zorunluluğun geçerlilik süresi 04.03.2020’ye kadar uzatıldı.

3-  31.12.2019 tarihli Resmi Gazete’de Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ’de Değişiklik Yapılmasına Dair 2019-32/56 Sayılı Tebliğ yayımlandı.

Yapılan değişiklikle,

Ø İhraç bedelinin en az %80’inin bankalara satılması zorunluluğu kaldırılmış,

Ø Bankalarca ihracat bedeli kabul belgesi adı altında yeni bir belge düzenlenmesi zorunluluğu getirilmiş,

Ø İhracat bedellerinin gümrük beyannamesinde beyan edilen döviz cinsinden farklı bir döviz cinsi ile yurda getirilmesi imkanı tanınmış,

Ø Fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günden fazla vade öngörülmesi durumunda, bedellerin vade bitiminden itibaren 90 gün içinde yurda getirilmesinene imkan tanınmış,

Ø Mücbir sebep hallerinde verilecek süreler belirlenmiş, bu sürelerin aşılması halinde yapılacak işlemler belirlenmiş ve mücbir sebep dışında kalan ve haklı durum olarak nitelenecek haller açıklığa kavuşturulmuş,

Ø Terkin limit ve uygulama süreleri yeniden belirlenmiştir.

4-  T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 31.12.2021 tarihli talimatıyla 16.01.2020 tarihinde yayımlanan İhracat Genelgesi’ne “Ek 1. Madde” ilave edildi.  

Ø Ek madde ile 03.01.2022 tarihinden itibaren İhracat Bedeli Kabul Belgesi(İBKB)’ne veya Döviz Alındı Belgesi(DAB)’ne bağlanan ihracat bedellerinin %25'inin, İBKB’yi veya DAB’ı düzenleyen bankaya satılacağı;

Ø İhraç bedelinin %25’ini satın alan bankanın, bu döviz bedelini TCMB tarafından işlem günü için ilan edilen döviz alış kuru ile aynı gün TCMB’ye satacağı ve TCMB’nin banka nezdindeki hesabına aktarılacağı,

Ø Söz konusu tutarın tam karşılığının ise banka tarafından ihracatçıya Türk parası olarak ödeneceği belirtilmiştir.

TCMB, uygulamaya yön vermek adına 03.01.2022 tarihinde yürürlüğe giren “İhracat Genelgesinin Ek 1 inci Maddesi Kapsamında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına Yapılacak Döviz Satışına İlişkin Uygulama Talimatı”nı yayımlamıştır.

Uygulamaya ilişkin gelen belli başlı sorular ve talimat kapsamındaki değerlendirmelerimiz aşağıda yer almaktadır.

            Soru 1: Bütün yabancı para cinslerinden ihraç bedellerinin %25’inin TCMB’ye satılması zorunlu mudur?

Cevap 1: Talimata göre, yanlızca ABD Doları, Euro ve İngiliz Sterlini cinsinden İBKB veya DAB’a bağlanmış olan ihraç bedellerinin %25’inin TCMB’ye satılma zorunluluğu bulunmaktadır. Bunlar dışındaki döviz cinsinden ihraç bedelleri İBKB ve DAB’a bağlansa dahi kapsam dışındadır.  

Soru 2: İhraç bedeli dövizin %25’i TCMB’ye ne zaman satılmak zorundadır?

Cevap 2: Talimata göre ihraç bedelinin TCMB’ye satış tarihi, İBKB ya da DAB’ın düzenlendiği tarihtir.

Soru 3: İBKB veya DAB’ın düzenlendiği durumlarda, mücbir sebep halleri ya da haklı durumlar öne sürülerek ihraç bedeli dövizin %25’inin TCMB’ye satışı ihracatçı bakımından ertelenebilir mi?

Cevap 3: İhraç bedeli dövizin %25’i İBKB’nin düzenlendiği tarihte TCMB’ye satılmak zorundadır. Gerek ihracat genelgesinde gerekse uygulama talimatında buna ilişkin aksi bir açıklama bulunmamaktadır.

Soru 4: Bir ihracatçı, TCMB’ye ihraç bedelinin %25’inden daha yüksek bir oranda döviz satabilir mi?

Cevap 4: İhracat Genelgesi ve uygulama talimatı çerçevesinde, İBKB’de belirtilen döviz cinsi ihracat bedelinin oransal olarak ancak %25’i TCMB’ye satılmak zorundadır. Daha azının ya da daha fazlasının  satılması söz konusu değildir.

Soru 5: İhracatçının ithalat işlemlerinden doğan döviz yükümlülükleri, İBKB’ye bağlanan döviz cinsi ihracat bedelinden tenzil edilebilir mi?  TCMB’ye satılacak tutar indirim ve mahsuplar sonrasında kalan ihracat bedelinin %25’i midir?

Cevap 5: 2018-32/48 sayılı Tebliğ’in 7 nci maddesindeki indirimler  genelgede belirtilen usul ve esaslar dahilinde uygulandıktan sonra kalan meblağın ihracat bedeli olarak banka hesabına aktarılması esastır. İBKB, indirimler uygulandıktan sonra ortaya çıkan bedel üzerinden düzenlenir. TCMB’ye yapılacak satış da bu bedel üzerinden hesaplanır.

Soru 6: ABD Doları, Euro ve İngiliz Sterlini cinsinden düzenlenen ihracat satış faturası ve Gümrük Çıkış Beyannamesindeki yabancı paranın farklı bir döviz cinsinden yurda getirilmesi ve İBKB’ye bağlanması halinde bunların da TCMB’ye satılması gerekir mi?

Cevap 6: Gerek 2018-32/48 sayılı Tebliğ’de gerekse ihracat genelgesinde belirtildiği üzere, ihracat bedellerinin beyan edilen Türk parası veya döviz üzerinden yurda getirilmesi esas olup, bedelin beyan edilenden farklı bir döviz üzerinden ülkeye getirilmesi de mümkündür. Dolayısıyla, GÇB’de ABD Doları, Euro ve İngiliz Sterlini cinsinden yapıldığı belirtilen ihracata ilişkin bedelin bu üç yabancı paradan farklı bir döviz cinsinden yurda getirildiğinin genel usul ve esaslar çerçevesinde tevsik edilmesi ve İBKB’ye bağlanması halinde, İBKB’ye bağlanan ABD Doları, Euro ve İngiliz Sterlini dışındaki yabancı paraların TCMB’ye satışı söz konusu değildir.

Soru 7: Türk Lirası ile düzenlenen ihracat satış faturası ve Gümrük Çıkış Beyannamesine bağlı ihracat bedelinin ABD Doları, Euro ve İngiliz Sterlini cinsinden yurda getirilmesi ve İBKB’ye bağlanması halinde İBKB’ye bağlanan ihracat bedelinin %25’inin TCMB’ye satılması gerekir mi?

Cevap 7: 2018-32/48 sayılı Tebliğ’de  ve ihracat genelgesinde belirtildiği üzere, ihracat bedellerinin beyan edilen Türk parası veya döviz üzerinden yurda getirilmesi esastır. Ancak, beyan edilenden farklı bir döviz üzerinden ülkeye getirilmesi yani tahsili de mümkündür. Dolayısıyla, ihracatın Türk Parası ile yapılmış olmasına rağmen, yurda getirilen ve İBKB’ye bağlanan ihracat bedelinin ABD Doları, Euro ve İngiliz Sterlini cinsinden olması halinde, İBKB’ye bağlanan ihracat bedelinin %25’i TCMB’ye satılmak zorundadır.

Soru 8: ABD Doları, Euro ve İngiliz Sterlini cinsinden ihracatın muafiyet kapsamındaki ülkelere yapılması halinde ihracat bedelinin %25’inin TCMB’ye satış zorunluluğu uygulamasına tabi olacak mıdır?

Cevap 8: İhracat Genelgesinin Ek:2 no.lu tablosunda belirtilen ülkelere yapılan ihracatlarda, ihracat bedelinin yurda getirilmesi ve banka hesaplarına alınması zorululuğu bulunmadığı için İBKB düzenlenmesi ve dolayısıyla TCMB’ye satış yapılması gerekmemektedir.

Soru 9: Serbest bölgelerden yapılan ihracata ilişkin bedellerin %25’i TCMB’ye satış uygulamasına tabi olacak mıdır?

Cevap 9: Serbest bölge işlem formu kapsamında gerçekleştirilen 5.000-ABD Doları veya karşılığı döviz ya da Türk lirasını geçmeyen ihracat işlemlerinde, ihracat bedelinin tamamı ihracatçının serbest tasarrufuna bırakıldığı için muafiyet kapsamındadır. Ayrıca, serbest bölgelerde yerleşik firmalar kambiyo mevzuatı kapsamında yurtdışında yerleşik sayıldığından bu firmalara gelen bedeller için İBKB düzenlenmesine ve Merkez Bankasına satış yapılmasına gerek bulunmamaktadır.

Soru 10: Terkin sınırları içerisinde kalan ihracat bedelleri TCMB’ye satış uygulaması dahilinde midir?

Cevap 10: İhracat Genelgesinde belirtilen terkin sınırları dahilindeki ihracat bedelleri için İBKB düzenlenmesi ve TCMB’ye satış yapılması zorunlu değildir.

Soru 11: ABD Doları, Euro ve İngiliz Sterlini cinsinden muafiyet kapsamındaki ihracat bedelleri banka hesabına yatırılır ve DAB düzenlenirse, DAB’a bağlanan ihracat bedelinin %25’i TCMB satış uygulaması kapsamında mıdır?

Cevap 11: Muafiyet kapsamındaki ihracat bedelleri için ihracat bedeli olduğunun tevsik edilmesi amacıyla İBKB veya DAB düzenletilmesi halinde bu bedellerin de %25’inin TCMB’ye satılması gereklidir. Diğer taraftan, bu bedellerin sadece Türk lirasına çevrilmesi için bir DAB düzenlenmesi halinde TCMB’ye satış yapılmaz.

Soru 12: İhracat bedelinin tamamı mı yoksa yurda getirilip İBKB’ye bağlanan kısmı mı TCMB’ye satışa konu edilir ?

Cevap 12: %25’lik döviz satış tutarı İBKB’ye bağlanacak tutar üzerinden hesaplanacaktır. Örneğin, ihracat bedeli 200.000 Euro olsa bile bunun sadece 100.000 Euro’luk kısmı için İBKB düzenlenmiş ise TCMB’ye satılacak tutar da (100.000 x %25=) 25.000 Euro olacaktır.

Soru 13: İBKB düzenlenip TL’ye çevrilen tutar sonradan dövize dönüştürülebilir mi?

Cevap 13: İBKB düzenlenip TL’ye çevrilen tutar ihracatçının serbest tasarrufunda olup ihracatçı tarafından tekrar dövize dönüştürebilir.