Yazarlar: Özge Yıldırım (Vergi, Direktör) & Akanda Yüksel (Outsourcing, Asistan)
Son birkaç senede ülkemizde ve dünyada
şans oyunları oynama oranının arttığı gözle görülebilmektedir. Bu durumun
nedenlerinden biri, son on yıl içerisinde dünyada ve ülkemizde yaşanan teknolojik
gelişmelerle birlikte toplumlar içinde giderek büyüyen gelir dağılımı
eşitsizliğinin yarattığı zengin olabilme umudu dürtüsüyle hareket eden
insanların, şans oyunlarına olan ilgisinin artmasıdır. Gerek şans oyunlarına
katılımın gerekse şans oyunlarından elde edilen ödül ve ikramiyelerin devletler
açısından büyük bir gelir kaynağı olduğu da yadsınamaz bir gerçektir ve bu
durum sonunda, söz konusu şans oyunları vergisel bir boyut kazanmaktadır.
Ülkemizin yaşadığı ve etkileri halen
devam eden Gölcük depreminin (1999) doğurduğu zararları tüm ülkece
karşılayabilmek amacıyla 4481 sayılı Kanunla, belirli bir süre için yürürlüğe
konan “Özel İletişim Vergisi’ne şans oyunları da dahil edilmiş ve bu uygulamaya
31/12/2003 itibariyle son verilmiştir. 01/01/2004 tarihinde yürürlüğe giren
5035 sayılı Kanun’da yer alan şans oyunları, şans oyunları vergisinin konusuna
dahil edilmiştir.
Bu yazıda öncelikle Türkiye’de vergi
mükellefi olan kurumlar aracılığı ile oynatılan şans oyunlarının
vergilendirilme sürecine, daha sonra ise giderek yaygın hale gelen şans
oyunlarından dolaylı ve doğrudan alınan vergilerin niteliğine ve işleyişine yer
verilecektir.
14/3/2007 tarihli ve 5602 sayılı Kanun
ile 6132 sayılı At Yarışları Hakkında Kanun ve 7258 sayılı Futbol ve Diğer Spor
Müsabakalarında Bahis ve Şans Oyunları Düzenlenmesi Hakkında Kanun ile 320
sayılı Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında
Kanun Hükmünde Kararname uyarınca tertip edilen şans oyunlarından elde edilen
hasılatın tâbi tutulacağı esasların düzenlenmesi amaçlanmıştır. Bu Kanun ile
çeşitli tanımlamalar yapılmış ve sınırlamalar getirilmiştir.
Şans Oyunları
İlgili mevzuat çerçevesinde yetki verilen
kurum ve kuruluşlar tarafından tertip edilen ve sonucu tesadüfe dayalı olarak
belirlenen her türlü oyunlar ile müşterek bahisleri, ifade eder.
Şans oyunları vergisi mükellefleri
kimlerdir?
Verginin mükellefi, kendisine şans
oyunları tertip etme hak ve yetkisi verilmiş kurumlardır. Bu hak ve yetkinin
devri halinde ise mükellef, devralan kurum, kuruluş veya özel hukuk tüzel
kişileridir.
İştirakçilere ödenebilecek ikramiye
tutarı
Tertip edilen tüm şans oyunları için bir
takvim yılında ödenecek ikramiyelerin toplamı kurumun aynı dönemdeki
hasılatının %40’ından az %83’ünden fazla olamaz.
Hasılatı önceden öngörülen oyunların,
oyun planlarında ödenecek ikramiyeler tutar olarak; hasılatı önceden belli
olmayan oyunların planlarında ise ödenecek ikramiyeler oran olarak belirlenir.
Türkiye’de Vergi Mükellefi Kurumlar
Aracılığı ile Oynanan Şans Oyunlarının Vergilendirilme Süreci
Türkiye’de vergi mükellefi kurumlar
aracılığı ile oynatılan şans oyunlarının vergilendirilme süreci iki aşamadan
oluşmaktadır. Birinci aşama oyunlara katılım esnasında alınan vergiler, ikinci
aşama ise elde edilen ödül ve ikramiyeler üzerinden alınan vergilerdir. İlk
aşamada düzenlenen oyuna iştirakçinin katılımıyla vergi ortaya çıkar, bu vergi “şans
oyunları vergisi’dir. İkinci aşamada ise elde edilen ikramiyeler üzerinden vergi
alınması söz konusu olup, bu vergi ise “veraset ve intikal vergisi’dir.
Elde edilen ödül ve ikramiyelerden gelir
vergisi tahakkuk etmez çünkü Türk Vergi Sistemi’ne göre
“kaynak teorisi” esastır. Kaynak teorisine göre bir gelirin gelir vergisine
tabi olabilmesi için gelirin üretim faktörlerini (emek, sermaye, doğal
kaynaklar) içinde barındırması gerekir. Şans oyunlarından gelir elde eden
kurumlar söz konusu ödüllerden ve ikramiyelerden doğan veraset ve intikal
vergisinden mükellef değillerdir. Veraset ve intikal vergisi ödül ve ikramiye
elde eden kişi veya kurumlar için mükellefiyet doğurur. Bu durumda ivazsız
intikal ile elde edilen gelir; veraset ve intikal vergisi konusuna girer. Şans
oyunlarına iştirak eden iştirakçi ise, ödediği ücret içinde şans oyunları
vergisini de ödemiş olur.
Şans oyunlarından gelir elde eden
kurumlar şans oyunları vergisi için kanuni mükelleftir.
Söz konusu kurumun düzenlediği oyuna
iştirakçinin iştiraki esnasında ortaya çıkan şans oyunları vergisinin dolaylı
vergi olması hasebiyle, iştirakçi
şans oyunları vergisinin sadece iktisadi mükellefidir. Kanuni
mükellef, verginin doğduğu ayı takip eden ayın 20. günün sonuna kadar şans
oyunları vergisi beyannamesi vermek ve aynı süre içinde ödemekle yükümlüdür.
Şans Oyunları Vergisinin Matrahı ve
Oranları
Şans oyunları vergisinin matrahı, 5602
sayılı Kanun’un 6. maddesinde “Verginin
matrahı, şans oyunlarından elde edilen hasılat tutarıdır” ibaresiyle ifade
edilmiştir. Hasılat, katma değer vergisi ve varsa diğer vergilerin düşüldüğünde
kalan kısımdır.
Verginin oranı spor müsabakaları için %5,
at yarışları için %7 ve diğer şans oyunları için %10’dur. Yine aynı Kanun’da
şans oyunları vergisinin gelir ve kurumlar vergisi uygulamasında gider olarak
dikkate alınamayacağı ve hiçbir vergiden mahsup edilemeyeceği açıkça ifade
edilmiştir.
İkramiye kazanan iştirakçi ne kadar
veraset ve intikal vergisi öder?
7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi
Kanunu’nun (VİVK) 4. maddesinin e) bendinde 1/1/2022 tarihinden
itibaren
“Para ve mal üzerine düzenlenen yarışma ve
çekilişler ile 14/3/2007 tarihli ve 5602 sayılı Şans Oyunları Hasılatından
Alınan Vergi, Fon ve Payların Düzenlenmesi Hakkında Kanunda tanımlanan şans
oyunlarında kazanılan ikramiyelerin 10.491-TL”sinin
VİV’nden istisna olduğu belirtilmiştir.[1] Kanun’un 16. maddesinde de
2022 yılı için uygulanacak vergi tarifesi matrah dilim tutarları şöyle
belirlenmiştir:[2]
Matrah |
| |
İvazsız | ||
İlk 500.000 TL
için |
10 | |
Sonra
gelen 1.200.000 TL
için |
15 | |
Sonra
gelen 2.500.000 TL
için |
20 | |
Sonra gelen 4.900.000 TL
için |
25 | |
Matrahın 9.100.000 TL’yi
aşan bölümü için |
30 |
Örneğin 2022 yılında 1.000.000-TL ikramiye kazanan bir
kişinin ödeyeceği VİV tutarını hesaplayalım. Bu tutarın 10.491-TL kısmı bu
vergiden müstesnadır. 1.000.000 -10.491 = 989.509-TL’lik matrahın ilk
500.000-TL’lik kısmı için %10, kalan 489.509-TL’lik kısım için ise %15 vergi
ödeyecektir ikramiye sahibi kişi. Dolayısıyla ödenecek VİV toplamı 50.000 +
73.426,35 = 123.426,35-TL olacaktır.