OECD/G20,  8 Ekim 2021 tarihinde 140 üye ülkeden 136 üye ülkenin kabulü ile Dijital Ekonominin Vergilendirmesine İlişkin iki yapı taşlı yaklaşımı içeren Bildiriyi yayımladı. Estonya, Macaristan ve İrlanda’nın da katılımıyla OECD ve G20 ülkelerinin tamamının desteği alınmış durumda. Türkiye’de imzacı üye ülkelerden biri. Bu bildiri ile birlikte uygulamaya ilişkin bazı konular netleşirken, bazı konular açıkta kaldı. Yine de temelinde bir çok Çok Uluslu İşletmeyi (ÇUİ) kısa dönemde olmasa da orta ve uzun vadede etkileyecek yeni vergilendirmelerin temelleri  atılmış oldu.

Peki iki yapı taşlı yaklaşım neydi?  Pillar 1 ve Pillar 2 olarak isimlenen 2 yapıtaşından ilki  Çok Büyük ÇUİ’leri hedefleyen ve  kapsama giren ÇUİ’lerin pazar ülkelerde vergilendirilmesini sağlayan yapıtaşı 1 ( Pillar 1), diğeri ise global ölçekte büyük olan ÇUİ’lerin küresel vergi oranının en düşük  %15 olmasını sağlayan Yapıtaşı 2 ( Pillar 2 ) idi.

Son OECD Bildirisi ile Yapıtaşı 1 ve Yapıtaşı 2 kapsamına girecek İşletmeler ve ilgili mekanizmalar tanımlanmış oldu.

Pillar 1:  

Konsolide geliri 20 milyar Euro üzerinde olan; vergi öncesi karlılığı %10 üzeri olan, finans ve madencilik dışında tüm sektörlerde faaliyet gösteren ÇUİ’ler Pillar 1 kapsamına girecekler. Kapsama girince de daha önceden vergilendirilmedikleri Pazar ülkelerde (mal ve hizmetlerin tüketildiği) vergilenecekler. Pazar ülkelerin belirlenmesinde “Nexus” yaklaşımı kullanılacak. Eğer kapsama giren ÇUİ, bir ülkeden 1 milyon EUR ve üzeri gelir elde ediyorsa ( gelişmekte olan ülkelerden 250 bin Euro ve üstü) bu durumda o ülke “A tutarı” denilen yeni geliri vergileme hakkına sahip olacak.

Özetle, Pillar 1 uygulanması sonucu mevcutta belirli ülkelerde vergilenen gelir başka ülkelere kaymış olacak.  Diğer ifadeyle ülkeler arasında vergi gelirlerinin dağılımında değişiklik olacak, kimi ülke kapsama giren ÇUİ’lerden daha az vergi  geliri elde ederken  kimi daha çok vergi  geliri elde etmiş olacak. Başka ülkelere kayması beklenen kar tutarının 125 milyar Dolar olacağı ve bunun dünyanın en büyük 100 ÇUİ’si kaynaklı olacağı düşünülmekte.

Pillar 1 kapsamında Tutar A’nın uygulanması Çok taraflı Anlaşma ile sağlanacak, gerekirse ülkeler yerel mevzuatlarına ilgili kuralları getirecekler. Çok Taraflı Anlaşma’nın Tutar A hesabının nasıl yapılacağını, Çifte vergilendirmeyi önlemenin nasıl sağlanacağını ve diğer tüm unsurları içereceği belirtilmekte. Çok taraflı anlaşmanın 2022’de imzaya açılması, 2022 ortasında üye ülkeler tarafından imzalanması ve 2023 yılında ülkeler tarafından onaylanarak yürürlüğe girmesi beklenmekte. Anlaşmanın yürürlüğe girmesi ile Dijital Hizmet vergisi ve benzer tüm vergilerin yürürlükten kalkması ve 8 Ekim tarihinden 2023 sonuna kadar tek taraflı yeni vergi getirilmemesi masada.

Konuyu Türkiye açısından değerlendirsek;  Türkiye merkezli 20 milyar Euro ve üstü ölçekte Çok Uluslu İşletme olmadığı düşünülünce, Türkiye’de vergilenen ancak diğer ülkelere kaydırılması gereken bir vergi olmayacağını söyleyebiliriz. Tam tersine Amerika ve Avrupa merkezli dev Şirketlerin Türkiye’de  elde etmiş oldukları gelirlerden Türkiye’de vergi ödeyeceğini ve bu nedenle nette Türkiye’nin kazanan ülkelerden biri olacağını düşünmek yanlış olmaz. Türkiye’nin 2023 sonuna kadar anlaşmayı imzalaması ve tek taraflı uygulanan Dijital Hizmet Vergisi ve benzer uygulamaları yürürlükten kaldırması söz konusu.

Pillar 2:

OECD/G20 yaklaşımının ikinci yapıtaşı olan Pillar 2- Küresel Minimum Vergi ise birinci yapıtaşı uygulamasına  destekleyici olarak vergilenmeyen ama vergilenmesi gereken tutarları hedefine koyuyor.

Küresel anti BEPS ( Global anti-base Erosion Rules ) GloBE kuralları olarak da tanımlanan Pillar 2 kapsamında,  kapsama giren ÇUİ’lerin efektif vergi oranının küresel düzeyde minimum yüzde 15 olması sağlanacak. Bu sefer kapsama giren Şirketler göreceli olarak daha küçük ölçekte, konsolide cirosu 750 milyon Euro olanlar Pillar 2’ye takılacak. Pillar 2 ile 150 milyar USD civarında ek vergi bekleniyor. Yapının hedeflediği diğer konular ise uluslararası vergi sisteminde istikrar ve belirliliğin sağlanması. Küresel düzeyde minimum yüzde 15 vergi oranının sağlanması için bazı mekanizmalar var. Bunlardan biri GLOBE kuralları diğeri ise Vergiye tabi olma Kuralı.

Pillar 2’yi oluşturan kurallar;

GLOBE kuralları ve birbiriyle beraber uygulanacak olan “Gelire Dahil Etme Kuralı ile Düşük Vergilenmiş Ödemeler Kuralı. Burada ÇUİ’nin vergi oranı düşük ülkelerde faaliyet gösteren iştirakleri için Ana Şirketin gelirlerine ilave yapmak suretiyle vergilemenin sağlanması ve düşük vergi oranına tabi İştirakin giderinin kabul edilmemesi ya da  gerekli düzeltmeler  ile vergilenmesinin  sağlanması. Kaynak ülkelerin düşük vergiye tabi ilişkili taraf ödemelerine kaynakta vergi getirmesinin sağlanması olan Vergiye Tabi Olma Kuralı.Özetle düşük vergili ülkede faaliyet gösteriyorsan ya geliri Ana Şirkete dahil etmek suretiyle ya da düşük vergili ülkede faaliyet gösteren iştirakin vergi matrahını arttırmak suretiyle vergi ödeyeceksin. Ayrıca bazı kaynak ülkeler ilişkili taraf ödemelerine kaynakta ilave vergileme getirerek küresel düzeyde minimum vergileme sağlanacak. Söz konusu vergilerin GLOBE  kapsamımda alınacak vergilerden mahsup edilmesi öngörülüyor.

Bir çok üye ülke, küresel minimum vergilendirmeyi kabul edecek gibi gözüküyor. Aslında üye ülkelerin GLOBE’u  uygulayıp uygulamayacakları kendi seçimleri. Kendileri uygulamasa da uygulayan ülkeleri kabul etmek durumundalar. Kapsama giren Şirketler konsolide geliri 750 mil EURO ve üstü olan Şirketler olsa da, ülke idareleri  GLOBE kurallarını ana merkezi kendi ülkelerinde olan Şirketler için daha değişik sınırlar ile de uygulayabilecekler.

Pillar 2’nin de 2022 yılında düzenlenip 2023 yılında yürürlüğe girmesi beklenmekte. Türkiye’nin de kurumlar vergisi yüksek bir ülke olarak küresel asgari kurumlar vergisi kurallarını yürürlüğe sokmasını beklenmekte. Hatta Türkiye 750 milyon EURO konsolide gelir sınırını daha aşağıya çekerse yurtdışında yatırım yapan birçok Şirketi de kapsama alıp çemberi iyice daraltabilir.

Pillar 1 ve Pillar 2 uygulaması her ne kadar  karmaşık gözükse de ülkelerin bu yaklaşımlardan vazgeçmek gibi bir lüksü yok. Türkiye’de faaliyet gösteren ÇUİ’ler; Pillar 1’e takılmasa da bir kısmının Pillar 2’ye takılması çok mümkün. Bu yaklaşımlar sonucu uluslararası vergilemede de hiç bir şey eskisi gibi olmayacak, tıpkı pandemi sonrası değişen iş ve özel hayatımız, son sürat devam eden dijitalleşme ve değişen iş modelleri gibi. Bu nedenle yeni vergilendirmenin Şirketleri nasıl etkileyeceğinin analizinin yapılması ve yeni vergileme normaline uyum oldukça önemli. İş dünyasının daralan çemberde bir sonraki adımlarının ne olacağını iyice değerlendirmesi gerekmekte.

Yazarlar: Fatma Büyükdemirci (Global Vergi Danışmanlığı, Şirket Ortağı) & Başak Diclehan (Transfer Fiyatlandırması, Şirket Ortağı)