DÖNEM SONU İŞLEMLERİ
1 Seri No’lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nin “Muhasebenin Temel Kavramları” başlıklı bölümünde yer verilen dönemsellik kavramına göre işletmelerin süresiz olarak varsayılan ömrü, faaliyet sonuçlarının tespiti amacıyla belli faaliyet dönemlerine bölünmektedir. Söz konusu faaliyet dönemlerine ilişkin sonuçların tespiti;
• İşletmenin sahip ve ortakları,
• İşletmenin yöneticileri,
• İşletmeyle ilişkide bulunan kişi ve kuruluşlar ile
• Devlet
açısından büyük önem taşımaktadır.
İşletmelerin bir yıllık faaliyeti sonucunda oluşacak mali tablolar, dönem sonunda yapılacak envanter ve değerleme işlemleri ile belirlenmektedir. Ek olarak, bir yıllık kar veya zararı ve bunun üzerinden ödenmesi gereken vergilerin doğru hesaplanabilmesi için dönem sonu işlemleri ayrı bir öneme sahiptir.
Bu önemin farkında olarak sorumlu vergicilik bakış açısıyla yılsonuna yaklaştığımız bu günlerde mali işler profesyonellerine yirmi maddelik kapsamlı bir yol haritası sunmak amacıyla bu makalemizi hazırladık. Dönem sonunda takip edilmesi gereken işlemler şu şekildedir:
1) Kasa
• Hesabın sayım tutanağı ile mutabakatının sağlanması ve döviz cinsinden tutarların efektif alış kuru ile değerlenmesi
• Sebebi tespit edilemeyen kasa sayım fazlalarının gelir hesabına, kasa sayım noksanlarının ise KKEG hesabına aktarılması
• 7.000 TL üzeri hareketlerin, sınırın altında kalmak amacıyla parçalara bölünmüş işlemlerin tespit edilmesi ve 7.000 TL’nin üzerindeki işlemlerin mevzuata göre kabul edilebilir işlemler olup olmadığının tespiti (söz konusu limit 575 Sıra No’LU VUK GT ile 30.11.24’ten itibaren 30.000 TL’ye çıkarılmıştır)
• Kasada görünen fakat gerçekte olmayan tutarların “131-Ortaklardan Alacaklar” hesabı ile ilişkilendirilmesi gerekiyorsa adat yöntemiyle faiz hesaplanması
2) Alınan ve Verilen Çekler
• Çek listelerinin temin edilmesi ve mizan ile uygunluğunun kontrol edilmesi
• Dövizli çeklerin döviz alış kuru ile değerlenmesi
• Özün önceliği ilkesi gereğince dönem sonunda bakiye veren “103-Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri” hesabının “321-Borç Senetleri” hesabına virmanlanması
• Alınan çekler ile alacak senetlerinin verilen çekler ile borç senetleri toplamından fazla olması halinde vergi planlaması adına TCMB tarafından açıklanan “Avans Faiz Oranı” dikkate alınarak reeskonta tabi tutulması
• Dövize endeksli veya dövizli işlemlerde, çeklerin tahsil edildiği tarih ile faturanın düzenlendiği tarih arasında kur farkı faturasının düzenlenmesi
• Hesap kayıtları içerisinde ortaklar ve şirketin ortak olduğu kurumlara ait çekler olması halinde bunların işle ilgili olma ve Kurumlar Vergisi'nin örtülü kazanç ve örtülü sermaye hükümleri açısından kontrollerinin yapılması
3) Bankalar
• Banka ekstrelerinin temin edilmesi ve mizanla mutabakatının yapılması
• Dövizli hesaplar için döviz alış kuru ile değerleme yapılması
• Yıl içinde kesinti yoluyla bankalarca yapılan tevkifatlara ilişkin imza ve kaşeli banka yazıları temin edilmesi ve 193 hesapla mutabakatının yapılması
• Yıl boyu yüksek tutarlı banka bakiyesi bulunması halinde sebebinin sorgulanması (örneğin paranın bankada teminat olarak tutulması suretiyle ilişkili kişilerin ucuz kredi almasına aracılık edilmesi gibi durumların olup olmadığının kontrol edilmesi)
• Vadeli mevduat ve repo işlemleri nedeniyle gelir tahakkuku hesaplanması
4) Diğer Hazır Değerler
• Kredi kartı ile yapılan ve henüz tahsil edilmeyen satışlara ait alacakların bakiyesinin banka belgeleri ile mutabakatının sağlanması
5) Menkul Kıymetler
• Değerleme günü itibariyle menkul kıymetlere ilişkin listenin mizan mutabakatının yapılması
• Döviz cinsinden menkul kıymetler(Eurobond gibi) için döviz alış kuru ile değerleme yapılması
• BİST’te işlem gören hisse senedi yatırımı varsa satın alma bedeli ile değerlenmesi
• Hazine bonosu ve Devlet tahvillerinin "Borsa Rayici" ile değerlenmesi
• Değerleme günü itibariyle borsa rayici bulunmayan tahvil, bono ve eurobondların "menkul kıymetin alış bedelinin vadesinde elde edilecek gelirin (kur farkı dahil) iktisap tarihinden değerleme gününe kadar geçen süreye isabet eden kısmının eklenmesi suretiyle" değerlenmesi
• İlişkili kişiler tarafından ihraç edilen bono ve tahvillerin emsaline uygun olarak fiyatlandırıldıklarının kontrol edilmesi
• Menkul kıymet satışından kaynaklı kar/zararları 645/655 hesapta kontrolü
6) Alıcılar ve Satıcılar
• Uzun süredir hareket görmeyen cari hesapların sorgulanması
• Ters bakiye veren hesapların sebebinin irdelenmesi ve dönem sonlarında alınan ve verilen avans hesaplarına aktarılması
• İlişkili firmalardan olan alacaklardan 120 hesaplarda takip edilenlerin var olması ve uzun süredir tahsil edilmeyenlerin mevcut olması halinde vade farkı hesaplanıp hesaplanmadığının kontrolü
• Uzun süredir hareket görmeyen yüksek tutarlı alacakların mevcudiyeti halinde bu alacaklar için şüpheli alacak ayrılıp ayrılmadığının hesaplardan kontrolü, yoksa avukatlardan dava açılıp açılmadığının teyit edilmesi
• Dövizli ve dövize endeksli borç ve alacakların değerlemeleri ile yurt içindeki dövizli borç ve alacaklar için tahsilât sırasında oluşan kur farkına fatura düzenlendiğinin kontrolü
• Alış ve satış sözleşmelerinin ve sipariş işlemlerinde kullanılan evrakların damga vergisine tabi olup olmadıklarının değerlendirilmesi
• Sabit kıymet satıcılarına ilişkin kur farklarının aktife alındığı yılın sonuna kadar olan kısmının sabit kıymet maliyetine ilave edildiğinin kontrolü
• Alınan/satılan mal veya hizmetlerin KDV tevkifat uygulamasına tabi olup olmadığının kontrol edilmesi
• Yurt dışındaki satıcılara yapılan hizmet ödemelerinin mahiyetinin tespit edilmesi ve buna göre stopaj ile sorumlu sıfatıyla KDV’ye tabi olup olmadığının değerlendirilmesi
• İnşaat işi olarak değerlendirilebilecek işlerin, yıllara sari inşaat işi stopajına tabi olup olmadığının değerlendirilmesi
7) Alınan/Verilen Depozitolar ve Avanslar
• Alınan ve verilen avanslardan uzun süredir hareket görmeyenlerin mahiyetinin sorgulanması, borç veya alacak mahiyetinde olup olmadıklarının tespit edilmesi, borç veya alacak mahiyetinde olanlardan ilişkili kişilere ait olanlar için vade farkı hesaplanıp hesaplanmadığının kontrol edilmesi
• Alınan avanslardan mal ve hizmet teslimi yapılanlara ait olanların faturalanıp faturalanmadığının tespit edilmesi
• Verilen depozitoların içerisinde işletmede çalışanlara ilişkin bir ödeme bulunup bulunmadığının kontrol edilmesi, varsa emsal bedel üzerinden faiz faturasının kesilmesi
• İlişkili şirketlerden alınan avansların örtülü sermaye kapsamında değerlendirilmesi
• Yurt dışından alınan avansların kambiyo mevzuatına göre kredi kapsamına girip girmediğinin kontrol edilmesi ve KKDF yükümlülüğünün değerlendirilmesi
8) Şüpheli Ticari Alacak Karşılığı ve Değersiz Alacakların Kontrolü
• Alacağın teminata bağlı olup olmadığının kontrolü ve teminata isabet eden kısım için şüpheli ticari alacak karşılığı ayrılmadığının teyidi
• Varsa dava ve icra yazıları alınarak dava yazılarında yer alan esas alacak (faiz, vade farkı hariç) tutarı ile şüpheli ticari alacak karşılığı yazılan tutarının karşılaştırılması
• Alacağın dava ve icra safhasına geldiği dönem ile şüpheli alacak karşılığı ayrıldığı dönemin aynı olması
• Dava ve icra takibi bulunmaksızın şüpheli ticari alacak karşılığı ayrılması durumunda, alacağın yapılan protestoya veya yazı ile birden fazla istenmiş olması ve alacağın dava ve icra takibine değmeyecek kadar küçük olduğunun kontrolü (2024 limiti 14 Bin TL’dir)
• Tahsil edilen şüpheli ticari alacakların gelir hesaplarına intikal ettirildiğinin tespiti ve tahsilatın vade farkı veya kur farkı dahil olarak yapılması halinde kurumun vade farkına ve kur farkına ilişkin düzenlediği fatura ve bu faturadaki KDV’nin kontrolü
• Şüpheli alacak karşılığı ve şüpheli alacak hesaplarının karşılıklı olarak kapatılmadığının teyidi
9) Ortaklardan, İştiraklerden, Bağlı Ortaklıklardan ve Personelden Alacaklar ile Diğer Alacaklar
• Ortaklardan, iştiraklerden, bağlı ortaklıklardan, personelden ve diğer kişi veya kurumlardan ticari işlemler haricinde olan alacakların ve ticari işlemler ile ilgili olmakla birlikte ticari teamüllerle uyuşmayan vadelerde olan veya sürekli yüksek bakiye veren alacaklar için adat hesabı yapılması
• Faiz faturalarının faizin tahakkuk tarihinde kesildiğinin ve uygulanan faizin transfer fiyatlandırması hükümlerine göre emsaline uygun olduğunun kontrolü
• Grup şirketine birebir olarak yansıtılan krediler için doğan tüm yükümlülüklerin aynı anda yansıtıldığının kontrolü
• Yurt dışındaki grup şirketlerinden olan alacaklar için hesaplanan faizin alacağın niteliğine göre KDV’ye tabi olup olmadığının kontrol edilmesi
• Dönem sonu itibariyle henüz daha faturalanmamış olan faizler için gelir tahakkuku yapılması
• Personel kredileri için faiz hesaplandığının kontrol edilmesi
10) Ortaklara Borçlar
• Ortaklar ve ilişkili kişiler tarafından hesaplanan faizlerin bulunması durumunda, bu faizlerin emsallere uygunluğunun kontrol edilmesi
• Faizin niteliğine göre stopaja ve KDV’ye tabi olup olmadığının değerlendirilmesi
• Kullanılan borcun kambiyo mevzuatına göre sözleşmeye, bildirime ve KKDF’ye tabi olup olmadığının değerlendirilmesi
• Sabit kıymet alımında kullanılan finansmanın ilgili sabit kıymetin aktife alındığı yılın sonuna kadar oluşan faiz ve kur farkının sabit kıymetin maliyetine ilave edildiğinin kontrolü
• Örtülü sermaye kapsamındaki borçlardan doğan faiz için yılsonunda kar dağıtımı stopajı yapılıp yapılmayacağının ve ödenen KDV’nin indirilip indirilmediğinin kontrol edilmesi
11) Stoklar
• Kapasite raporu kontrolü ve analizinin yapılması ile kapasite raporunda belirtilen üretim kapasitesi, malzeme ve enerji sarfiyatlarının firmanın üretim ve sarfiyat rakamları ile karşılaştırılarak sonuçların analiz edilmesi
• Stokların devir hızının kontrol edilmesi ve bir önceki yıl değerleriyle karşılaştırılması (önemli sayılacak farkların bulunması halinde nedenleri üzerinde durularak nedenlerinin normal ve makul olma prensiplerine uygunluğunun kontrol edilmesi)
• Stokların değerleme yöntemleriyle (FIFO, Ortalama Maliyet, Gerçek Maliyet) doğru olarak uygulandığının kontrolünün yapılması
• Satılan mamul/ticari mal maliyeti toplamı içinde en yüksek tutarlı olan ürün/malların ürün reçeteleri temin edilerek bunların maliyet oluşumlarının örnekleme olarak kontrol edilmesi, oluşan maliyetin satılan mal maliyetine doğru olarak aktarılıp aktarılmadığının tespit edilmesi
• Satın alınan malların maliyet bedelinin VUK 262 uyarınca; satın alma bedeli + nakliye gideri + sigorta gideri + stoklara girinceye kadar oluşan kur farkları toplamına göre hesaplanması
• Stokta bulunan emtia ile ilgili olarak daha sonra ortaya çıkacak kur farklarının ise, ilgili bulundukları yıllarda gider yazılması veya maliyete intikal ettirilmesi seçimlik olduğundan, bu kur farklarının nasıl işleme tabi olduğunun tespitinin yapılması
• İthal edilen malzemelerde akreditif giderleri ile gümrük vergileri, gümrük giderleri ve benzeri mahiyetteki diğer satın alma maliyetleri ile ilgili diğer giderlerin maliyete eklendiğinin tespit edilmesi
• İmal edilen malların maliyet bedelinin VUK 275 uyarınca; ilk madde ve hammadde bedeli + işçilik + genel üretim gideri + genel yönetim giderlerinden ihtiyari olarak verilecek pay + ambalaj bedeli toplamına göre hesaplanması
• Stok değer düşüklüğü karşılığı ayrılmış ise, VUK 267, 274 ve VUK 278'de yer alan şartların sağlanıp sağlanmadığının kontrolü, takdir komisyonu kararı alınması gerektiği halde, ilgili kararın yılsonuna kadar temin edilemediği durumlarda karşılık tutarının KKEG olarak dikkate alınması
• Stok sayımında oluşan olumlu farkların gelir yazılması, olumsuz farkların ise KKEG yapılması ve noksanlıklarına ilişkin yüklenim KDV’nin tespit edilerek KDV düzeltmelerinin yapılması
• Üretim süreci sonunda oluşan fire rakamlarına ilişkin analiz yapılması, analiz sonuçlarının Sanayi veya Ticaret Odası raporları ile sektör ve stok bazında karşılaştırılması
• Üretilen/satılan malların ürün bazında karlılıkları ve dönemsel olarak dalgalanmalar mevcut ise bunların sebeplerinin araştırılması
• Standard maliyet uygulanan işletmelerdeki varyans farklarının satılan kısma isabet eden kısmının SMM’ye, halen daha stokta olanlara ilişkin kısmın maliyete ilave edildiğinin kontrol edilmesi
12) Gelecek Aylara ve Yılara Ait Gelir ve Giderler
• Peşin ödenen ve tahsil edilen, gelecek döneme sirayet eden gider ve gelirlerin ilgili dönemde dikkate alınması
• Personele menfaat olarak değerlendirilebilecek sağlık sigortası gibi ödemelerin bordroya dahil edildiğinin kontrolü
13) Gider Tahakkukları
• Gider tahakkuku yapılan masraflardan geçici vergi veya kurumlar vergisi beyannamesinin verileceği tarihe kadar belgesi temin edilmeyenlerin KKEG olarak dikkate alınması
• Mevcut faizli kredi olması halinde dönem sonlarında faiz tahakkuku yapıldığının ve tutarının kontrolü
14) Karşılıklar
• Kurum tarafından cari dönemde ayrılmış olan gider karşılıklarına ilişkin faturaların takip eden dönemde verilecek olan beyanname tarihine kadar kurumun eline ulaşıp ulaşmadığı kontrol edilmesi
• Ayrılan gider karşılığının stopaj hesaplanması gereken kalemlere ait olması halinde dönem sonunda stopaj hesaplanıp hesaplanmadığının tespit edilmesi
• Geçmiş dönemde KKEG olarak dikkate alınarak takip eden dönemde gerçekleştirilen karşılık giderleri, gider hesapları ile ilişkilendirilmeksizin karşılık hesabından kapatılıyor ise kapatılan bu tutarların vergi hesabında indirim olarak dikkate alındığının kontrol edilmesi
• Geçmiş dönemde KKEG olarak dikkate alınan bir karşılık takip eden dönemde ters kayıtla gelir yazılarak kapatılıyorsa gelir yazılan tutarın vergi hesabında indirim olarak dikkate alındığının kontrol edilmesi
• Vergi Usul Kanunu'nda öngörülmeyen karşılıkların KKEG olarak dikkate alınması
• Yıl kapandıktan sonra gelen faturaların yeni yıl tarihli olması halinde KDV indiriminin değerlendirilmesi ve gider kaydının dönemsellik kontrolü
15) İştirak ve Bağlı Ortaklık Hesaplarının İncelenmesi
• İlgili hesaplardaki artış ve azalışlara sebep olan işlemlerin incelenmesi,
• Alış varsa satın alma bedeli ile değerlenmesi
• Satış varsa oluşan kar/zararın KVK Madde 5 kapsamında değerlendirilmesi
16) Sabit Kıymetler
• Sabit kıymet ve amortisman hesaplarının bir önceki dönem sonu bakiyelerinin, açılış kayıtları ve sabit kıymet listeleri ile tutarlı olup olmadığının kontrol edilmesi
• Sabit kıymet listeleri ile sabit kıymet hesaplarının bakiyelerinin karşılaştırılarak mutabakatının sağlanması
• Sabit kıymet hareket tablosunun oluşturulması
• Faaliyet konusu ile ilgili olmayan sabit kıymetler ile boş arsa ve araziler için amortisman ayrılmadığının kontrol edilmesi
• Sabit kıymet girişleri ve alımlarının, sevk irsaliyeleri, alım faturaları, gümrük giriş beyannameleri vb. evraklar vasıtasıyla örnekleme olarak kontrol edilmesi
• Sabit kıymetlerin ve gayrimenkullerin maliyet bedellerinin doğru ve VUK 262, 269, 270, 271, 272, 273'e uygun olarak tespit edilip edilmediğinin kontrol edilmesi
• Normal tamir, bakım ve temizleri giderleri haricinde, mevcut sabit kıymetleri genişleten, sabit kıymetlerin ömrünü uzatan veyahut fonksiyonunu artıran harcamaların sabit kıymet olarak değerlendirilip değerlendirilmediğinin kontrol edilmesi
• Mevcut sabit kıymetlerin ömrünü uzatan harcamaların sabit kıymetle aynı sürede itfa edilip edilmediğinin kontrol edilmesi
• Mevcut sabit kıymetlerin fonksiyonunu artıran veya ihtiyari olarak aktifleştirme döneminden sonra maliyete eklenen kur farkları ve kredi kur farkları ve faizlerinin ilgili sabit kıymetin kalan ömrüne göre itfa edilip edilmediğinin kontrol edilmesi
• Aktifleştirme dönemi sonuna kadar oluşan ve maliyete ilave edilmesi zorunlu olan kur farkları ile kredi kur farkları ve faizlerinin maliyet bedeline ilave edilip edilmediği ve takip eden dönemlerde ihtiyarilik hakkının tutarlı olarak uygulanıp uygulanmadığının kontrol edilmesi
• Yapılmakta olan yatırımlardan aktarılan yahut direkt alımı yapılan sabit kıymetlerin kullanıma hazır hale gelip gelmedikleri ve aktifleştirme işleminin doğru zamanda yapılıp yapılmadığı kontrol edilmesi
• Satılan veya bir başka nedenle değeri kalmayan sabit kıymetlerin ve bunların amortismanlarının ilgili hesaplardan çıkışlarının VUK ve ilgili diğer mevzuata uygun yapılıp yapılmadığı kontrol edilmesi
• En az iki tam yıl süreyle kurum aktifinde yer alan gayrimenkullerin satışı suretiyle gerçekleştirilen devir ve teslimde KVK 5/1-e uyarınca kontrol edilmesi
• Sabit kıymet noksanları ile çalınan sabit kıymetlerin KDV'lerinin geri çekilip çekilmediği ve çıkış kaydının doğruluğunun kontrol edilmesi ile söz konusu sabit kıymetlerin net defter değerlerinin KKEG olarak dikkate alındığının kontrol edilmesi
• Amortisman listelerinde yer alan sabit kıymetlere ilişkin amortisman oranlarının VUK Genel Tebliğlerindeki listelerle belirtilen oranlarla uygunluğunun kontrol edilmesi
• Bir önceki dönem amortisman nispet ve usulleri ile cari dönem amortisman nispet ve usullerinin değiştirilip değiştirilmediğinin kontrol edilmesi (Azalan bakiyeler usulünden normal bakiyeler usulüne geçmek serbest olmakla birlikte, bu durumun tersi mevzuat uyarınca mümkün değildir)
• Amortismanın herhangi bir yılda ayrılmamasından veya ilk uygulanan nispetten düsük bir hadle ayrılmasından dolayı amortisman süresinin uzamadığının kontrol edilmesi
• Amortisman süresi bittiği halde net aktif değeri bulunan sabit kıymetler üzerinden amortisman ayrılmadığının kontrol edilmesi
• Hızlandırılmış amortisman usulünün uygulanması halinde net defter değerinin tamamının itfa yılında gider kaydedildiğinin kontrol edilmesi
• Binek otolara ilişkin olarak kıst amortisman uygulamasının kontrol edilmesi (GVK Madde 40 kapsamında gider kısıtlamasına riayet edilmesi)
• Kuruluş ve örgütlenme ve peştamallıklar (hava parası) ile özel maliyet bedellerinin itfasında hızlandırılmış amortisman yönteminin uygulanmadığının kontrol edilmesi
• Yapılmakta olan yatırımlar hesabının kontrolü sırasında yıllara sari inşaat işi niteliğinde olabilecek işlerin mevcut olması halinde sözleşmelerin temin edilmesi ve kontrolü, iş YSİ işi kapsamında ise avans ödemeleri ve fatura tutarlarından % 5 YSİ işi stopajı yapıldığının kontrolü
17) Banka Kredileri ve Bu Kredilere İlişkin Ayrılan Faiz Gider Tahakkukları
• Yıl içerisinde kullanılan kredi tutarlarını gösteren kredi takip tablosunun oluşturulması
• Kredi takip tablosu ve kredi faiz tablosundaki bilgiler banka kredi sözleşmeleri ve yazılarıyla teyit edilerek teyit edici dökümanların dosyaya eklenmesi
• Dönem sonu itibariyle tahakkuk eden ancak henüz ödemesi yapılmayan kredi faizlerine ilişkin hesaplamaların ve kayıtlara alınan tahakkuk tutarlarının kontrol edilmesi (Ödemesi yapılan faiz tutarları üzerinden mükerrer olarak faiz tahakkuku ayrılmadığının kontrol edilmesi)
• Ortaklar ve şirketin ortak olduğu kurumlara ait krediler olması halinde bu kredilerin Kurumlar Vergisi Kanunu'nun transfer fiyatlandırması ve örtülü sermaye hükümleri açısından kontrol edilmesi
• Banka ve finans kurumu dışındaki yurt dışında mukim firmalara yapılan faiz ödemeleri üzerinden stopaj ve sorumlu sıfatı ile KDV hesaplandığının ve sözleşme damga vergisi ödendiğinin kontrol edilmesi
• Yurt dışından alınan kredilerin KKDF yükümlülüğü açısından kontrol edilmesi
• Kullanılan kredilerin diğer şirketlere kullandırılması halinde kredilere ilişkin tüm maliyet unsurlarının yansıtıldığının ve transfer fiyatlandırmasına göre gelir elde edildiğinin kontrol edilmesi
18) Örtülü Sermaye
• Kurumların ortakları veya ortakları ile ilişkili olan gerçek ve tüzel kişilerden yaptıkları borçlanmalara (ticari teamüllü aşan vadelerdeki mal ve hizmet borçları ile avans ödemeleri dahil) ilişkin hesap muavinlerinin alınması
• Kurumun ortakları veya ortakları ile ilişkili kişilere olan borç tutarlarının hesap dönemi içinde herhangi bir tarihte kurumun öz sermayesinin 3 katını aşıp aşmadığının kontrol edilmesi
• Kanun maddesinde belirtilen oranların borç veren ortaklar veya ortaklarla ilişkide bulunduğu kişiler için topluca dikkate alınması, bu kapsamda tüm ilişki firma muavinlerinin tek bir kalemde toplanarak günlük bakiyelerin takip edilmesi
• Örtülü sermayeye konu borçlanma tespit edilirken özsermaye olarak kurumun hesap dönemi başındaki VUK uyarınca tespit edilen öz sermaye tutarının baz alınması
• Döviz cinsinden borçların değerlemeye tabi tutulmamış tutarları ile dikkate alınması (alındığı tarihte geçerli olan döviz kurları ile)
• Döviz cinsinden borçların sonraki hesap döneme devretmesi durumunda dönem sonu itibariyle değerlenmiş tutarların ertesi yıl yapılacak hesaplamada baz alınması
• Örtülü sermayeye konu borçlanma tespit edilirken sadece ilişkili şirketlere finansman temin eden kredi şirketlerinden yapılan borçlanmalar hariç olmak üzere, ana faaliyet konusuna uygun olarak faaliyette bulunan ve ortak veya ortakla ilişkili kişi sayılan banka veya benzeri kredi kurumlarından yapılan borçlanmaların %50 oranında dikkate alınması
• Kurumun ortaklarının veya ortaklarla ilişkili kişilerin, sağladığı gayrinakdi teminatlar karşılığında üçüncü kişilerden yapılan borçlanmalar ile banka veya finans kurumlarından ya da sermaye piyasalarından temin ederek aynı şartlarla kısmen veya tamamen kullandırdığı borçlanmaların örtülü sermaye hesabında dikkate alınmaması
• Kurumun örtülü sermaye mahiyetindeki borcu üzerinden hesaplanan kur farkı, faiz ve benzeri ödemelerin tespit edilmesi ve bu ödemelerin kurum kazancından indirilmediğinin kontrol edilmesi
• Kurumun birbirinden farklı ilişkili kişilerinden mevcut olan borç ve alacaklarının netleştirme yapılmadan ayrı ayrı dikkate alınması
• Örtülü sermaye kapsamındaki yabancı ortak veya ilişkili kişilere yapılan faiz ödemeleri üzerinden kar dağıtım stopajı yapıldığının (daha önceden faiz stopajı yapılmış ise bu tutarın kar dağıtım stopajından mahsup edildiğinin) kontrol edilmesi
• Örtülü sermaye kapsamındaki yabancı ortak veya ilişkili kişilere yapılan faiz ödemeleri üzerinden ödenen KDV’nin indirim hesaplarından çekildiğinin kontrol edilmesi
19) Özkaynak Hesapları ve Teknik İflas Kontrolü
• Özkaynak hesaplarının önceki dönemle cari dönem tutarlarının karşılaştırılması, fark mevcutsa sebeplerinin irdelenmesi
• Cari yılda sermaye artırımı yapılmış ise Sermaye artırımına ilişkin kayıtların doğruluğunun kontrol edilmesi ve NSİ hesaplaması
• Ödenmemiş sermaye mevcut ise ne kadar süredir ödenmediğinin ve ödenmemesinin sebeplerinin tespit edilmesi
• Yenileme Fonu hesabının mevcut olması halinde gerekli şartların taşınıp taşınmadığının ve işletme yetkililerinin karar alıp almadığının kontrol edilmesi
• Söz konusu fon hesabını oluşturan tutar, yenileme amacıyla satılan bir iktisadi kıymete ait ise yeni alınan iktisadi kıymete ilişkin ayrılan amortismanların ilk önce fon hesabından mahsup edildiğinin kontrol edilmesi
• Her ne sebeple olursa olsun takip eden üçüncü yılın sonuna kadar kullanılmayan fonların üçüncü yılın vergi matrahına ilave edilip edilmediğinin kontrol edilmesi
• Gayrimenkul ya da iştirak hissesi satışından kaynaklanan istisna kazancın satış yılını takip eden 5 inci yılın sonuna kadar sermayeye ilave dışında başka bir hesaba nakledilip nakledilmediğinin tespiti
• Teknik iflas kontrolünün yapılması
20) İlişkili Kişilerle Gerçekleştirilen İşlemler
• Şirketin ortakları, ortaklarının ilgili bulunduğu gerçek ve tüzel kişiler, idaresi, murakabesi veya sermayesi bakımlarından doğrudan ya da dolaylı olarak bağlı bulunduğu veya nüfuzu altında bulundurduğu gerçek ve tüzel kişiler ile olan işlemlerinin tespit edilmesi
• Kurumun yukarıda sayılı kişiler ile emsaline göre göze çarpacak derecede yüksek veya düşük fiyat veya bedeller üzerinden yahut bedelsiz olarak mal alım/satım ve hizmet alım/satım işlemleri olup olmadığının tespit edilmesi
• Transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü olarak dağıtılan kazancın (faiz+kur farkı) kurumlar vergisi hesabında kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alındığının tespit edilmesi
• Tamamen veya kısmen transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü olarak dağıtılan kazanca isabet eden faiz tutarının hesap döneminin son günü itibariyle dağıtılmış kar payı olarak değerlendirilmesi
Sorumlu Vergicilik Bakış Açısıyla
Kurumlar vergisi matrahının doğru tespit edilmesi dönem sonu işlemlerinin eksiksiz bir şekilde mevzuatın belirlediği kurallar çerçevesinde uygulanmasından geçmektedir. Yukarıda yer vermiş olduğumuz işlemler genel geçer kurallar olsa da bunlara ek olarak şirket nezdinde değerlendirilmesi gereken özel uygulamalar mümkün olabilir. Enflasyon muhasebesi, indirimli kurumlar vergisi, finansman gider kısıtlaması, çeşitli ilave, indirim ve istisnaların dikkate alınması bunlara örnek olarak gösterilebilir. Bu sebeple, eksiksiz bir dönem kapanışı ve sağlıklı bir vergi hesabı için alanında uzman müşavirlerden destek alınması elzemdir.
