Ar-Ge ve Tasarım Harcamalarına İlave İndirim Avantajı

5746 sayılı Kanun kapsamında Ar-Ge veya Tasarım Merkezi faaliyetleri yürüten firmalar, mevcut harcamaları üzerinden hak ettikleri Ar-Ge ve tasarım indirimlerinin yanı sıra, belirli koşulları sağladıkları takdirde ek bir Ar-Ge veya tasarım indiriminden de faydalanma imkanına sahiptirler.

Ar-Ge veya Tasarım merkezi bulunan firmalar için önemli avantaj sağlayabilecek ilave indiriminin uygulama esaslarına ve özellikli bazı hususlara hep birlikte göz atalım.

İlave Ar-Ge ve Tasarım İndirimi Uygulaması

2016/9092 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’nın yürürlük tarihi öncesinde Ar-Ge merkezi bulunan şirketlerden 500 ve üzerinde tam zaman eşdeğer Ar-Ge personeli istihdam eden Ar-Ge merkezlerinde, o yıl yapılan Ar-Ge ve yenilik harcamasının bir önceki yıla göre artışının yarısı kurum kazancı veya ticari kazancın tespitinde ayrıca indirim konusu yapılmaktaydı.

10.08.2016 tarih ve 2016/9092 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile birlikte uygulama kapsamı değiştirilmiş, BKK ile aşağıdaki göstergelerden herhangi birinde bir önceki yıla göre en az %20 artış sağlayan Ar-Ge merkezlerinde, o yıl yapılan Ar-Ge, yenilik ve tasarım harcamalarının bir önceki yıla göre artış tutarının %50’sinin ilave olarak 31.12.2023 tarihine kadar Ar-Ge indirimine konu edilebilmesi kararlaştırılmıştı.

a)   Ar-Ge veya tasarım harcamasının toplam ciro içindeki payı

b)   Tescil edilen ulusal veya uluslararası patent sayısı

c)   Uluslararası destekli proje sayısı

ç)   Lisansüstü dereceli araştırmacı sayısının toplam Ar-Ge personeli sayısına oranı

d)   Toplam araştırmacı sayısının toplam Ar-Ge personeli sayısına oranı

e)   Ar-Ge sonucu ortaya çıkan yeni ürünlerden elde edilen cironun toplam ciroya oranı

Bakanlar Kurulu Kararında yer alan “Lisansüstü dereceli araştırmacı sayısının toplam Ar-Ge personeli sayısına oranı, Toplam araştırmacı sayısının toplam Ar-Ge personeli sayısına oranı, Ar-Ge sonucu ortaya çıkan yeni ürünlerden elde edilen cironun toplam ciroya oranı” kriterlerindeki ifadeler nedeniyle ilave indirim hakkından tasarım merkezlerinin nasıl yararlanacağı hususunda mükellefler nezdinde bazı tereddütler yaşanıyordu. Bununla birlikte 5746 sayılı Kanun’un uygulama süresinin 31.12.2028 tarihine uzatılması ile birlikte ilave Ar-Ge veya Tasarım indiriminin de uygulama süresinin uzatılması gerekmekteydi.

10 Ocak 2023 tarihli ve 32069 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6652 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile 2016/9092 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı yürürlükten kaldırılmış, Ar-Ge merkezlerinde Ar-Ge ve yenilik harcamalarının kazancın tespitinde indirim yapılması kapsamında uygulanan ilave Ar-Ge indirimi mekanizmasında değişiklik yapılarak tasarım merkezlerine yönelik kriterler eklenmiş ve ilave indirim mekanizması tasarım merkezlerini de içine alacak şekilde genişletilmiş ve uygulama 31.12.2028 tarihine kadar uzatılmıştır.

6652 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile güncellenen ilave indirim kriterleri aşağıdaki gibi olup, belirlenen kriterlerin herhangi bir tanesinde bir önceki yıla göre %20 artış olması halinde ilave indirim imkânından faydalanmak için yeterli olacaktır.

a) Ar-Ge veya tasarım harcamasının toplam ciro içindeki payı.

b) Tescil edilen ulusal veya uluslararası patent sayısı.

c) Uluslararası destekli proje sayısı.

ç) Ar-Ge Merkezlerinde lisansüstü dereceli araştırmacı sayısının toplam Ar-Ge personeli sayısına oranı.

d) Tasarım Merkezlerinde lisansüstü dereceli tasarımcı sayısının toplam tasarım personeli sayısına oranı.

e) Ar-Ge Merkezlerinde toplam araştırmacı sayısının toplam Ar-Ge personeli sayısına oranı.

f) Tasarım Merkezlerinde toplam tasarımcı sayısının toplam tasarım personeli sayısına oranı.

g) Ar-Ge veya tasarım faaliyeti sonucu ortaya çıkan yeni ürünlerden elde edilen cironun toplam ciroya oranı

İlave Ar-Ge ve Tasarım İndirimi Nasıl Hesaplanıyor?

5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun kapsamında kurulan ve yukarıdaki bölümde belirtilen göstergelerden herhangi birinde bir önceki yıla göre en az yüzde yirmi artış sağlayan Ar-Ge veya tasarım merkezlerinde, o yıl yapılan Ar-Ge ve yenilik veya tasarım harcamalarının bir önceki yıla göre artış tutarının yüzde ellisi, 31/12/2028 tarihine kadar ilave indirime konu olmaktadır.

Örneğin 2022 hesap döneminde 5746 sayılı Kanun kapsamında Ar-Ge indirimine konu toplam harcama tutarı 10 milyon TL olan bir mükellefin 2023 hesap dönemindeki Ar-Ge indirimine konu toplam harcama tutarı 18 milyon TL’dir. Firmanın 2022 yılı net satışlar toplamının 75 milyon TL, 2023 yılı net satışlar toplamının ise 95 milyon TL olduğunu varsayalım. Firmanın 2022 yılında tescil edilen ulusal veya uluslararası patent sayısı 1, 2023 yılında ise 2 adettir. Uluslararası destekli proje sayısı ise 2022 hesap döneminde 7, 2023 hesap döneminde ise 8 adettir.

Yukarıdaki bilgilerden hareketle 2023 hesap dönemi için 6652 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı çerçevesinde ilave Ar-Ge veya Tasarım indirimi şartlarının sağlanıp sağlanmadığı kriterler bazında aşağıda gösterilmiştir.

Firma belirlenen kriterlerden “Ar-Ge veya tasarım harcamasının toplam ciro içindeki payı” ve “tescil edilen ulusal veya uluslararası patent sayısı” kriterlerinde bir önceki yıla göre %20’den fazla artış sağladığından ilave indirim imkânından faydalanabilecektir.

Bu durumda 2023 hesap dönemi Ar-Ge indirimi aşağıdaki gibi hesaplanacaktır;

Belirlenen kriterlerin herhangi bir tanesinde bir önceki yıla göre %20 artış olması ilave indirim imkanından faydalanmak için yeterli olduğundan bu örnekteki firma Ar-Ge veya tasarım harcamasının toplam ciro içindeki payı kriterini sağlanmasaydı ve ulusal veya uluslararası patent sayısını sadece 1 adet artırsaydı dahi 4 milyon TL tutarındaki ilave Ar-Ge indirimden faydalanabilecekti. Bu nedenle ilave Ar-Ge veya tasarım indirimi kriterlerini kurumlar vergisi beyanından önce tekrar kontrol etmekte büyük fayda vardır.

Ar-Ge ve Tasarım Harcamasının “Toplam Ciro İçindeki Payı” ve “Ar-Ge Veya Tasarım Faaliyeti Sonucu Ortaya Çıkan Yeni Ürünlerden Elde Edilen Cironun Toplam Ciroya Oranı” İfadeleri Nasıl Anlaşılmalı?

Konu ile ilgili olarak 6 Seri No'lu 5746 Sayılı Araştırma, Geliştirme Ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun Genel Tebliği’nin 5.maddesinde aşağıdaki açıklamalar mevcuttur;

“Bu göstergelerdeki:

a) Ar-Ge veya tasarım harcamasının toplam ciro içindeki payı; ilgili yılda yapılan Ar-Ge veya tasarım harcamasının, şirketlerin gelir tablosundaki “net satışlarına” oranını,

b) Ar-Ge sonucu* ortaya çıkan yeni ürünlerden elde edilen cironun toplam ciroya oranı; Ar-Ge faaliyetleri neticesinde ortaya çıkan yeni ürünlerden elde edilen hasılat tutarının, şirketlerin tüm faaliyetlerinden elde ettikleri hasılata oranını

ifade eder.”

*İlgili Tebliğ’in 5.maddesinde yer alan açıklamaların makale tarihi itibari ile 2016/9092 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı çerçevesinde yapıldığını, 6652 sayılı Cumhurbaşkanı Kararında yapılan değişikliklerin henüz Tebliğ’e işlenmediğini hatırlatalım.

Kazanç Yetersizliği Nedeniyle Yararlanılamayan İlave Ar-Ge ve Tasarım İndiriminden Sonraki Yıllarda Faydalanılabilir mi?

Kazancın yetersiz olması nedeniyle ilgili hesap döneminde indirim konusu yapılamayan Ar-Ge veya Tasarım indirimi tutarı, sonraki hesap dönemlerine devredilmektedir. Burada devreden Ar-Ge veya Tasarım indirimi tutarının ilave Ar-Ge veya Tasarım indirimi ile birlikte değerlendirilmesi gerekmektedir. Devredilen tutarların, takip eden yıllarda yeniden değerleme oranında artırılarak dikkate alınması gerektiğini de ayrıca hatırlatalım.

Özelgeler Çerçevesinde İlave Ar-Ge ve Tasarım İndirimi İle İlgili Bazı Özellikli Hususlar

-        Geçici Vergi Dönemlerinde İlave Ar-Ge Ve Tasarım İndirimi Uygulamasından Faydalanılabilir mi? İki Ayrı Ar-Ge Veya Tasarım Merkezi Bulunması Durumunda İlave İndirim Hususları Ayrı Ayrı mı Ele Alınacaktır?

İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 84098128-125[10-2019/9]- sayı ve 12.03.2024 tarihli özelgesinde, ilave tasarım indirimiyle ilgili söz konusu Cumhurbaşkanı Kararında belirtilen göstergelerin yıllık olarak dikkate alınıp, tasarım merkezlerinin Ar-Ge merkezi göstergeleri birlikte hesaplamaya dahil edileceği,  ilave tasarım indiriminin geçici vergi dönemleri itibarıyla uygulanmayacağı görüşü verilmiştir.

-        Lisansüstü Dereceli Araştırmacı Sayısının Toplam Ar-Ge Veya Tasarım Personeli Sayısına Oranı Ve Toplam Araştırmacı Sayısının Toplam Ar-Ge Veya Tasarım Personeli Sayısına Oranı Ölçütünün Hesaplanmasında İşe Giren Ve Çıkan Personeller Hesaplama Dahil Edilebilir mi?

İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 62030549-125[10-2019/98]-E.653313 sayı ve 04.09.2020 tarihli özelgesinde konu ile ilgili “Lisansüstü dereceli araştırmacı sayısının toplam Ar-Ge personeli sayısına oranı ve toplam araştırmacı sayısının toplam Ar-Ge personeli sayısına oranının hesaplanmasında, işe giren ve çıkan personelin tamamı hesaplamada dikkate alınacaktır.” görüşü verilmiştir.

-        Hesaplama Kriterlerinde Bir Önceki Yıl Kıyaslanacak Bir Veri Olmaması Halinde İlave İndirim Uygulamasından Faydalanılabilir mi?

İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 62030549-125[10-2019/98]-E.653313 sayı ve 04.09.2020 tarihli özelgesinde konu ile ilgili “Ar-Ge faaliyetleri sonucu ortaya çıkan yeni ürünlerin satışından elde edilen cironun toplam ciroya oranının hesaplanmasında, Ar-Ge merkezinin kurulduğu ilk yıl herhangi bir satış olmaması halinde kıyaslanacak bir rakam söz konusu olmadığından izleyen yıl için bu kritere göre 2016/9092 sayılı BKK kapsamında ilave indirim imkanından yararlanmanız da mümkün değildir.” Görüşü verilmiştir.

-        Ar-Ge Merkezi Kapsamında 1 Adet’ten 2 Adet’e Artırılan Tescilli Patent Sayısı İlave İndirimden Faydalanmak İçin Yeterli midir?

İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 84098128-125[10-2019/3]-E.163405 sayı ve 15.06.2020 tarihli özelgesinde konu ile ilgili “şirketiniz bünyesinde faaliyet gösteren Ar-Ge merkezi kapsamında 2017 yılında tescil edilen bir adet ulusal patent sayısını 2018 yılında bir tescilli patent daha eklemek suretiyle ikiye çıkartmanız, dolayısıyla en az %20 oranında arttırma koşulunu yerine getirmeniz nedeniyle anılan Kanun ile Tebliğde yer alan diğer şartları da sağlamanız durumunda, 2018 hesap döneminde yaptığınız Ar-Ge ve yenilik veya tasarım harcamalarının bir önceki (2017) yıla göre artış tutarının yüzde ellisini 2016/9092 sayılı BKK kapsamında ilave indirim olarak dikkate almanız mümkün bulunmaktadır.” görüşü verilmiştir.

Sonuç

5746 sayılı Kanun kapsamında Ar-Ge veya Tasarım Merkezi faaliyetleri yürüten firmalar, mevcut harcamaları üzerinden hak ettikleri Ar-Ge ve tasarım indirimlerinin yanı sıra, belirli koşulları sağladıklarında ek bir Ar-Ge veya tasarım indiriminden de faydalanma imkanına sahiptirler. Bu durumda, 5746 sayılı Kanun çerçevesinde teşvik ve desteklerden yararlanan firmalar, 6652 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı çerçevesinde belirlenen herhangi bir kriterde bir önceki yıla göre %20'lik bir artış sağladıklarında ek Ar-Ge veya Tasarım indiriminden faydalanabilecek ve bu sayede önemli bir vergisel avantaj sağlayacaklardır.