10 Soruda Ek Kurumlar Vergisi ; Nam-ı Diğer Deprem Vergisi
Doğal afetler, dünya genelinde ciddi ekonomik kayıplara
neden olabilmekte ve mağduriyetlere yol açabilmektedir. Bu nedenle, birçok
ülke, doğal afetlere hazırlıklı olmak veya hasarları onarmak için ilave ekonomik
kaynaklara ihtiyaç duymaktadır. Bu amaçla, yaşanan büyük doğal afetler sonrası Türkiye
gibi birçok ülke çeşitli doğal afet vergileri uygulamaktadır.
Türkiye, özellikle coğrafi konumu nedeniyle sık sık doğal
afetlerle karşı karşıya kalan bir ülkedir. Bu nedenle, doğal afetlerin neden
olduğu hasarların onarımı ve mağduriyetlerin giderilmesi için ilave ekonomik
kaynaklara ihtiyaç duyabilmektedir.
Bu amaçla, Türkiye'de çeşitli doğal afet vergileri
uygulanmakta olup bunlardan en sonuncusu 2023 yılı Ocak ayında meydana gelen
deprem felaketleri sebebiyle 7440 sayılı Bazı Alacakların Yeniden
Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 9 Mart
2023 tarihinde TBMM Genel Kurulu’nda görüşülerek kabul edilmiş ve 12 Mart 2023
tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Bu kapsamda, 7440 Sayılı Kanun ile kurum kazancının
tespitinde istisna ve indirimden yararlanan kurumlar vergisi mükelleflerine
yönelik getirilen “ek vergi” ye ilişkin düzenlemeleri 10 soruda açıklayalım.
1- Ek verginin
mükellefleri kimlerdir?
Ek verginin mükellefi kurumlar vergisi mükellefleri olup gelir
vergisi mükellefleri ek vergisi mükellefi değildir.
2-Ek vergi
nasıl hesaplanacak?
7440 Sayılı Kanun’un 10. maddesi kapsamında 2022 yılı
kurumlar vergisi hesabında;
·
Kurumlar Vergisi Kanunu ve diğer kanunlarda yer
alan düzenlemeler uyarınca kurum kazancından indirim konusu yapılan istisna ve
indirim tutarları ile Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 32/A maddesi kapsamında
indirimli kurumlar vergisine tabi matrahlar üzerinden, dönem kazancıyla
ilişkilendirilmeksizin %10 oranında,
·
Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5/1-a maddesinde
düzenlenen iştirak kazancı istisnasına konu kazançlar ile yurt dışından elde
edilip en az %15 oranında vergi yükü taşıdığı tevsik edilen istisna kazanç
üzerinden %5 oranında ek vergi hesaplanacaktır.
3-Hangi istisna
ve indirimler üzerinden ek vergi hesaplanmayacak?
7440 Sayılı Kanun kapsamında aşağıdaki indirim ve istisnalar
ek vergiden müstesnadır.
·
Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5. maddesinin
birinci fıkrasının (d) bendi kapsamında kurumlar vergisinden müstesna tutulan
yatırım fon ve ortaklık kazançları
·
Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5. maddesinin
birinci fıkrasının (i) bendi kapsamında kurumlar vergisinden müstesna tutulan
kooperatiflerin risturn istisnası kapsamında olan kazançları
·
Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5. maddesinin
birinci fıkrasının (j) bendi kapsamında kurumlar vergisinden müstesna tutulan
sat-kirala-geri al işlemlerinden doğan istisna kazançlar
·
Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5. maddesinin
birinci fıkrasının (k) bendi kapsamında kurumlar vergisinden müstesna tutulan,
her türlü varlık ve hakların, kaynak kuruluşlarca, kira sertifikası ihracı
amacıyla ve sözleşme sonunda geri alınması şartıyla varlık kiralama
şirketlerine satışı ile varlık kiralama şirketlerince bu varlıkların
devralındığı kuruma satışından doğan kazançlar
·
Kurumlar Vergisi Kanunu’nun geçici 14. maddesi
kapsamında kurumlar vergisinden müstesna tutulan kur korumalı mevduat kaynaklı
kazançlar
·
Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10. maddesinin (b),
(c), (ç), (d), (e) ve (f) bentleri kapsamında kurum kazancından indirim konusu
yapılabilen bağışlar ve sponsorluk giderleri
·
Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10. maddesinin (g)
bendi kapsamında kurum kazancından indirim konusu yapılabilen girişim sermayesi
fonu
·
Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10. maddesinin (h)
bendi kapsamında kurum kazancından indirim konusu yapılabilen, korumalı
işyerlerinde istihdam edilen ve iş gücü piyasasına kazandırılmaları güç olan
zihinsel veya ruhsal engelli çalışanlar için diğer kişi ve kurumlarca
karşılanan tutar dâhil yapılan ücret ödemelerinin yıllık brüt tutarının %100'ü
oranında korumalı işyeri indirimi
·
Gelir Vergisi Kanunu’nun geçici 61. maddesi
kapsamında tevkifata tabi yatırım indirimi istisnası
·
İlgili Kanunları uyarınca kurum kazancından
indirilebilen bağış ve yardımlar
·
10.07.2018 tarihli ve 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı
Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 407. maddesi kapsamında
tanımlanan mikro ve küçük işletmelerin teknoloji geliştirme bölgeleri ile Ar-Ge
ve tasarım merkezlerinden elde ettikleri istisnaya ve indirime konu kazançları.
4-Emisyon
primi istisnası ek vergiye tabi olacak?
Fakat her ne kadar bahse konu kanun kapsamında emisyon prim
istisnası ek vergiden muaf olan istisna ve indirimler arasında sayılmamış olsa
da özü itibariyle emisyon primlerinin mahiyetinin aslında bir çeşit gelirden ziyade
quasi equity (öz varlığın bir unsuru) mahiyetinde olması sebebiyle emisyon
primlerinin çıkacak genel tebliğ’de ek vergiye tabi olmama ihtimali
bulunmaktadır. Bu bağlamda halka açık şirketlerde ve halka arz süreçlerinde
primli sermaye artırım modelinin oldukça sık tercih edildiğini dikkate
aldığımızda mükelleflerin konu ile ilgili olası gelişmeleri yakinen takip
etmelerinde fayda olacağını değerlendirmekteyim.
5-İştirak
kazanç istisnası ek vergiye tabi olacak?
Emisyon prim istisnasında olduğu gibi 7440 sayılı Kanunun
kapsamında 2022 yılı Kurumlar Vergisi Beyannamesi üzerinde yer alacak iştirak
kazanç istisnaları ek vergiye tabi olacak olup Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5.
maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde düzenlenen iştirak kazançları
istisnası üzerinden %5 oranında ek vergi hesaplanacaktır.
Fakat özellikle iştirak kazanç istisnası ile mükerrer
vergilemenin önlenmesinin amaçlandığını ve istisnaya konu kazancın, esas
itibariyle kazancın elde edildiği ilk kurumda kurumlar vergisine tabi tutulduğunu
dikkate aldığımızda bahse konu iştirak kazanç istinasının ek vergiye tabi
olmasının mükerrer vergilemeye neden olması muhtemeldir.
6-Ek vergi
hangi dönemin beyannamesi ile beyan edilecek ve ne zaman ödenecek?
Ek vergi 2022 Kurumlar Vergisi Beyannamesi ile beyan edilip verginin
ilk taksiti kurumlar vergisinin ödeme süresi içinde,
ikinci taksiti ise bu süreyi takip eden dördüncü ayda ödenecektir.
7-Özel hesap
dönemi mükellefleri için beyan ve ödeme süreçleri nasıl işleyecek?
Özel hesap dönemi tayin edilen mükelleflerde bahse konu ek vergi,
2023 yılı içinde sona eren hesap dönemi için verilmesi gereken beyannamelerde
gösterilmek suretiyle uygulanacak olup ilk taksiti kurumlar vergisinin ödeme
süresi içinde, ikinci taksiti ise bu süreyi takip eden dördüncü ayda ödenecektir.
8-Deprem
bölgesinde yer alan mükellefler kapsam dahilinde mi?
Yapılan düzenleme uyarınca, afetten etkilenen bölgede
6/2/2023 tarihi itibarıyla, Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Elazığ, Gaziantep,
Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa İlleri ile Sivas
İlinin Gürün İlçesinde kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunanlar ek vergiden
muaf tutulmakta olup kapsam dahili bölgelerde üretim tesisleri vs. olmasına
rağmen merkezleri bölge dışında olan kurumlar farklı bir düzenleme gelmemesi
durumunda şu aşamada kapsam dahilindedir.
9-2022 yılı
kurumlar vergisi beyannamesinde zarar çıkması veya geçmiş yıl zararının mahsubu
nedeniyle matrah oluşmaması durumunda yine de ek vergi ödenmesi gerekecek mi?
Evet, 7440 sayılı Kanun kapsamında kurumlar vergisi
mükelleflerine yönelik getirilen “ek vergi” dönem kazancı ile
ilişkilendirilmeksin ödeneceği öngörüldüğünden, beyannamede zarar çıksa veya
geçmiş yıl zararının mahsubu nedeniyle matrah oluşmasa bile hesaplanıp ödenmesi
gerekecektir.
10-Ek vergi
kapsamında ödenecek vergi gider veya indirim olarak dikkate alınabilecek mi?
Hayır, bahse konu kanun kapsamında yapılacak ek vergi
ödemesi gider ve indirim olarak dikkate alınamayacağı gibi herhangi bir
vergiden de mahsup edilemeyecektir.
Sonuç
Sonuç olarak henüz Genel Tebliğ’in yayımlanmamış olduğunu
dikkate aldığımızda ek vergi ile ilgili aksiyon almadan önce ikincil
düzenlemenin beklenmesinin sağlıklı olacağını değerlendirmekle beraber ek vergi
düzenlemesinin anayasamızda güvence altına alınmış olan verginin kanuniliği, öngörülebilirlik
ve geriye yürümezlik ilkeleri açısından hemde Çifte Vergilemeyi Önleme Anlaşmaları
açısından tartışmaya açık olduğundan mükelleflerin beyanlarını ihtirazi kayıtla
gerçekleştirerek dava seçeneğini değerlendirebileceklerini hatırlatmak isteriz.
