YIL İÇERİSİNDE İŞ DEĞİŞİKLİĞİ NEDENİYLE VERİLEN GELİR VERGİSİ BEYANNAMESİ

Türkiye’de ücretlilerin birçoğu gelir vergilerini stopaj (kesinti) yoluyla ödemektedir ve ödenen vergi ücretli çalışanlar açısından nihai vergidir.  Ancak bu durumun birkaç istisnası var. Bunlardan son yıllarda en çok gündeme geleni iş yeri değişikliklerinde veya aynı yıl içerisinde birden fazla işveren için çalışılması durumunda beyanname verilmesi.  Zira gelir idaresi son yıllarda bu konuda sıkı takip başlattı ve teknolojinin de artmasıyla incelemelerini neredeyse kapsama giren herkese ulaşabilecek seviyeye çıkardı.

İş yeri değişikliğinde veya birden çok işverenden ücret alındığında neden beyanname verilmeli?

İş değişikliği durumunda beyanname verilmesinin ana nedeni, bordroda ücret gelirine ilişkin verginin doğru hesaplanmama / eksik hesaplanma ihtimalidir. Bu ihtimale karşın iş değişikliklerinde, belli bir limitin üzerinde ücret geliri elde edilmiş ise, eksik kalan verginin beyanname yoluyla ödenmesi veya eksik değil ise beyanname yoluyla teyidi talep edilir.

İş yeri değişikliğinde veya aynı yıl içerisinde birden fazla ücret alındığında beyanname verilmesi gerektiğinin yasal dayanağı gelir vergisi kanunun 86. maddesidir.  İlgili madde hangi durumlarda yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmeyeceğini anlatmaktadır.  GVK 86 1/b’ye göre;

“Tek işverenden alınmış ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş 103 üncü maddede yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı aşmayan ücretler (birden fazla işverenden ücret almakla beraber, birinciden sonraki işverenden aldıkları ücretlerinin toplamı, 103 üncü maddede yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı ve birinci işverenden alınan dâhil ücret gelirleri toplamı 103 üncü maddede yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı aşmayan mükelleflerin, tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretleri dâhil)” için beyanname verilmesine gerek yoktur. 

Buna göre, eğer yıl içerisinde birden fazla işverenden ücret alınıyor ise (aynı anda birden fazla iş yerinden ücret alma veya iş değişikliği nedeniyle başka bir işverenden ücret alma) ve bu ücretler ayrı ayrı gelir vergisi tarifesindeki ikinci dilimi (2024 yılı için 230.000 TL) aşıyor ise beyanname verilmelidir.

Yıllık ücret geliri toplamda marjinal gelir vergisi dilimine ulaşanlar ise (%40 – 2024 yılı için 3.000.000 TL), iş yeri değiştirsin veya değiştirmesin, beyanname vermek zorundadırlar.

İş yeri değişikliğinde matrah taşınmalı mı?

Genel uygulamada işverenler, yıl içerisinde yeni işe giren kişilerin gelir vergisi matrahını sıfırdan başlatarak,  gelir vergilerini %15’lik gelir vergisi diliminden hesaplamaktadırlar. Ancak, idare iş yeri değişikliğinde gelir vergisi matrahının taşınmasını çalışanın inisiyatifine bırakmıştır.

311 no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’nin 21 maddesinin 5 inci fıkrasında “ Yıl içerisinde işveren değiştiren hizmet erbabı, ücret gelirine ilişkin gelir vergisi matrahını yeni işverenine bildirmek suretiyle ücretinin gelir vergisi tarifesine göre kümülatif olarak vergilendirilmesini talep edebilir. Bu durumda yeni işveren kümülatif matrahı dikkate alarak tevkifat yapar.” denilmektedir.  Dolayısıyla eğer çalışan kümülatif matrahtan vergisinin devam etmesini talep ederse, eski işyerinden aldığı son bordrosunu yeni işverenine ileterek, kümülatif matrahtan, yani vergilendiği son vergi diliminden vergilenmeye devam etmeyi talep edebilir.

Ancak, enflasyonist ortamda matrahın taşınmaması çalışanın lehine bir durumdur.  Çalışan iş değiştirdiği tarihte ve devamında ödemesi gereken vergileri ilgili tarihlerde daha az öder ve bir sonraki yılın mart ayında, gelir vergisi beyannamesinde indirebileceği giderleri de vergi hesabından indirerek kalan kısmı tamamlar. Dolayısıyla, esasen matrahın taşınmaması, verginin ötelenmesine neden olur ve enflasyonist ortamda çalışana avantaj sağlar.

Yeni iş yerine matrah taşındığı halde beyanname verilmeli mi?

Yeni iş yerine çalışan matrahı taşısa dahi, her iki işverenden de alınan ücret tutarı ayrı ayrı gelir vergisi tarifesindeki ikinci dilimi aşıyor ise (2024 yılı için 230.000 TL), gelir vergisi beyannamesi verilmelidir. Ancak matrahın taşınması durumunda beyanname verilse bile damga vergisi dışında ek bir vergi çıkmaz. Eğer çalışanın beyannamede indirebileceği giderler var ise, çalışan iade alabilir.

Teknokent, Ar-ge Merkezi veya Serbest Bölge çalışanları da beyanname vermeliler mi?

Gelir vergisi kanunun 86 ıncı maddesinin 1/a fıkrasına göre, kazanç ve iratların istisna hadleri içinde kalan kısmı için yıllık beyanname verilmemekte ve diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde bu gelirler beyannameye dâhil edilmemektedir.

Geçmiş dönemlerde Teknokent, Ar-ge Merkezi ve Serbest Bölge çalışanları için gelir vergisi istisnaları uygulansa da, artık tümü için stopaj teşviki vardır. Her ne kadar çalışanlar konunun detayını bilmedikleri için, ücret gelirlerini gelir vergisinden istisna zannetseler de, esasen bu kazançlar gelir vergisinden istisna değildir, işverene sağlanmış bir stopaj teşviki söz konusudur. İlgili personelin ücretlerinden hesaplanan ve kesilen gelir vergisi, muhtasar ve prim hizmet beyannamesi üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkin edilmektedir. 

Dolayısıyla, iş değiştirerek Teknokent, Ar-ge Merkezi veya Serbest Bölgede işe başlayan çalışanların da elde ettikleri ücretler yukarıda belirtilen sınırın üzerinde ise beyanname vermeleri gerekmektedir. İlgili beyanname verilirken, tahakkuk eden ve terkin edilen vergi, fiilen ödenmiş gibi dikkate alınarak hesaplanan vergiden mahsup edilebilecektir.

Teknokent, Ar-ge Merkezi ve Serbest Bölge çalışanları için, her ne kadar yıl içerisinde fiilen bir vergi ödemesi olmasa da (hesaplanan vergi terkin edilse de), beyannamede giderler dikkate alınarak hesaplanan vergi, yıl içerisinde tahakkuk ettirilip terkin edilen vergiden fazla ise, çalışanlar iade talebinde bulunabilir. Hazine bütçesi açısından, gelir idaresi tarafından tahsil edilmeyen bir verginin iadesinin yapılmasını doğru bulmasak da, pratikte bu iadenin yapıldığını bilmekteyiz.

Beyanname ne zaman verilmeli?

Gelir vergisi beyannamesi takip eden yılın Mart ayı içerisinde verilir. 2024 yılında iş değiştirenler için son beyanname verme tarihi 31 Mart 2025’tir. 

Gelir Vergisi Beyannamesinde hangi giderler matrahtan indirilebilir?

Gelir vergisi beyannamesi verilmesi durumunda, aşağıdaki giderlerin vergi hesabında gelirden indirimine izin verilmiştir;

• Şahıs sigorta primleri: Mükellefin kendisi, eşi ve çocukları için ödediği Hayat / şahıs sigorta ödediği primler beyan edilen gelirin %15’ine kadar olan kısmı matrahın tespitinde indirim konusu yapılabilecektir.  Birikimli hayat sigortaları için ödenen primin %50si, ölüm, sağlık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta primlerinin ise tamamı indirilebilir. İndirim konusu yapılacak primlerin toplamı, beyan edilen gelirin %15’ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamayacaktır. 

• Eğitim ve Sağlık Harcamaları: Kişinin kendisi, eşi veya çocukları için eğitim ve sağlık harcamaları beyan edilen gelirin %10’unu geçmemek kaydı ile indirim konusu yapılabilir. 

• Bağış ve yardımlar: Kamu yararına çalışan dernek ve vakıflara yapılan bağışlar, okul, sağlık tesisi, huzur evi, ibadethane gibi yerlerin inşası için yapılan bağışlar ve Cumhurbaşkanlığı tarafından başlatılan yardım kampanyalarına yapılan bağışlar, bağışın yapıldığı kuruma göre matrahın %5 ile sınırlı olacak şekilde veya herhangi bir sınıra tabi olmadan gider olarak dikkate alınabilir.

• Sponsorluk harcamaları: Amatör branşlar için yapılan sponsorluk harcamalarının tamamı, profesyonel branşlar için ise yapılan harcamanın %50’si gelir vergisi hesabında gider olarak dikkate alınabilir.

Beyanname verilmemesi durumunda ilgili konunun idarece tespitinin oldukça kolay olduğu ve neredeyse tüm mükelleflere gönüllü uyum kapsamında beyanname vermeleri gerektiğine dair yazı gönderildiği bilinmektedir. Gönüllü uyum esasen idarenin kanuni süresinde verilmeyen beyannameler için mükelleflere gönderdiği bir hatırlatma. Gönüllü uyum kapsamında beyanname verilmesi durumunda pişmanlık hükümlerinden yararlanmak mümkün. Dolayısıyla, idareden böyle bir yazı almanız durumunda 15 gün içerisinde vergi dairenizle irtibata beyannamenizi tamamlamanızı öneririz.

Ancak, ilgili yazıya rağmen vergi dairesi ile irtibata geçilmez veya beyanname verilmezse, gelir vergisi beyannamesinin verilmemesi nedeniyle idare tarafından muhtasar ve prim sistemine kayıtlı veriler kullanılarak re’sen tarhiyat yapılır ve bir kat oranında vergi zıyaı cezası kesilir. Ayrıca, birinci derece özel usulsüzlük cezası (2025 için 5.000 TL) iki kat uygulanır. Zamanında ödenmeyen vergi tutarından ise aylık %4.50 oranında gecikme faizi hesaplanır.

Sonuç olarak, yıl içerisinde iş değiştiren veya birden fazla işverenden ücret alan çalışanlar için gelir vergisi beyannamesi, çoğu durumda önden kesinti yoluyla ödenmeyen vergilerin sonradan beyanname yoluyla tamamlanması amacıyla verilir.  Bordroda indirimine izin verilmeyen ancak beyannamede indirilebilecek giderler,  beyanname verilmesi durumunda çalışanlar için avantaj oluşturabilir. İlgili beyannameyi zamanında vermeniz sizi hem vergi ziyaı ve usulsüzlük cezalarından hem de olası faiz yükünden koruyacaktır. Bu nedenle, idarenin tespitinden önce ve kanuni süresini geçirmeden beyannamelerinizi vermenizi tavsiye ederiz.