ENFLASYON MUHASEBESİ
UYGULAMALARINDA ENVANTER
Bilindiği üzere yıl sonu itibari
ile enflasyon muhasebesi uygulanmaya başlıyor.
7352 sayılı Kanunla eklenen ve
29.01.2022’de yürürlüğe giren geçici 33’üncü maddeyle; geçici vergi dönemleri
de dahil olmak üzere 2021 ve 2022 hesap dönemleri ile 2023 hesap dönemi geçici
vergi dönemlerinde mükerrer 298 inci madde kapsamındaki enflasyon düzeltmesine
ilişkin şartların oluşup oluşmadığına bakılmaksızın mali tabloların enflasyon
düzeltmesine tabi tutulmayacağı, 31.12.2023 tarihli mali tabloların, enflasyon
düzeltmesi şartlarının oluşup oluşmadığına bakılmaksızın enflasyon düzeltmesine
tabi tutulacağı belirtilmiştir.
Envanterlerin enflasyon
muhasebesi uygulamalarındaki durumuna bakmadan kısa bir özetlersek;
Enflasyon Muhasebesi Nedir?
Enflasyon düzeltmesi;
paranın satın alma gücündeki değişimler nedeniyle gerçek durumu ifade edemeyen
mali tabloların, gerçek durumu ifade eder hale gelmelerini sağlamak üzere
düzeltme işlemine tabi tutulmasıdır.
Kimler enflasyon düzeltmesi
yapacak?
Tam mükellefiyete tabi ve bilanço
esasına göre defter tutan kollektif, adi komandit ve adi şirketler de dâhil
olmak üzere; gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri enflasyon düzeltmesine tabi
olacaktır. Söz konusu düzenleme zorunlu olarak uygulanacaktır.
Kayıtlarını Türk para birimi
dışında başka bir para birimiyle tutmalarına izin verilen mükellefler ile kayıtlarını
Türk para birimi dışında başka bir para birimiyle tutmalarına izin verilen,
ancak Türk para birimiyle kayıt yapan mükelleflerden, Türk para birimiyle kayıt
yapmaya başlanılan yıldan itibaren üç yıl geçmemiş olanlar enflasyon düzeltmesi
yapmayacaktır.
Enflasyon düzeltmesi hangi
hesaplar için yapılacak?
Bilançolarda yer alan parasal
olmayan kalemler enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır.
2023 Sonu İtibari ile Ne
Olacak?
31.12.2023 tarihli bilançolarda
yer alan parasal olmayan kalemler enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak
olup ilgili hesaplarda düzeltmeye tabi tutulacak hesaplar “698 Enflasyon
Düzeltmesi” hesabına kaydedilecektir. Bu hesapta tüm değerlemelerin sonucunda
oluşacak kar/zarar farkı vergiye tabi tutulmadan geçmiş yıl kar/zarar
hesaplarına intikal ettirilecektir.
Bir başka deyişle, 2023 yılı
endeksleme tutarlarının gelir tablosu etkisi olmayacak, endekslemeye tabi
tutulan hesapların takip eden yıllarda mali tablolara etkisi olacaktır. Şayet
kanunda belirtilen şartların sağlanması durumunda 2024 yılında uygulama devam
edecek olup bu yılda 2023 yılından taşınan değerlerin enflasyona tabi tutulması
sonucunda oluşacak kar/zarar farkları gelir tablosu hesaplarında gösterilerek
vergiye tabi tutulabilecektir.
Envanter Yönetimi
Bu kalemler içerisinde
mükelleflerin en çok merak ettiği uygulamalardan biri de Envanterler.
Konuyla ilgili geçmiş
dönemlerdeki mevzuat uygulamaları dikkate alındığında düzeltme işlemi aşağıdaki
gibi yapılacaktır. Bu arada 2023 sonu uygulamaları için İdare’nin uygulama
Tebliği’nin henüz yayımlanmadığını ve yayımlandığı zaman uygulamanın
netleşeceğini de belirtelim.
Stoklar için kalem kalem veya tek
tek düzeltme yapmak yerine toplulaştırılmış yöntemlerinde tercih edileceği
görülmektedir. Toplulaştırılmış yöntemlere ilişkin açıklamalar 328 ve 338 Sıra
No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğ’lerinde yapılmıştır.
2023 yılı bilançolarında yer alan
stok kalemleri için uygulanabilecek toplulaştırılmış yöntemler; basit ortalama
veya stok devir hızı yöntemleridir. Mükellefler bu yöntemlerden herhangi birini
seçebilir. Ancak seçilen yöntemden bu seçimin yapıldığı hesap dönemi dahil üçüncü
hesap döneminin sonuna kadar dönülemez.
Dolayısıyla 2023 sonu yapılacak
düzeltmede seçilecek yöntemin belirlenmesi, sonraki dönemler için de bağlayıcı
olması nedeniyle oldukça önemlidir.
Basit Ortalama Yöntemi: Bu
yöntemde düzeltme katsayısı, mali tabloların ait olduğu aya ilişkin fiyat
endeksinin, bu endeks ile bir önceki geçici vergi döneminin sonundaki fiyat
endeksi toplamının ikiye bölünmesi sonucu bulunan endekse bölünmesiyle elde
edilen katsayı olarak hesaplanır ve düzeltmeye esas tutar olarak da düzeltme
işlemine tabi tutulan bilançoda yer alan stoklara ait değerler esas alınır.
Stok Devir Hızı Yöntemi:
328 No’lu VUK Genel Tebliğine göre sadece açılış bilançosunda kullanılmak üzere
stok devir hızı yöntemi açıklanmıştır. Bu yöntemi uygulayan mükellefler önce
stok devir hızını, sonrasında ortalama stokta kalma süresini hesaplayacaklar ve
nihayetinde de 31.12.2023 tarihli bilançoda görünen stokların hangi aydan
kaldığını bulacaklardır. Stokların hangi aydan kaldığı bulunduktan sonra
yapılması gereken, düzeltmeye esas tarih itibariyle düzeltme katsayısını bulmak
ve bu katsayıyla 31.12.2023 tarihli bilançoda görünen stoklara ait tutarı
çarpmaktır.
2024 yılında şartların devamına
bağlı olarak, müteakip hesap dönemlerinde “Stok Devir Hızı yöntemi” yerine
“Hareketli Ağırlıklı Ortalama Yöntemi” kullanılır.
Hareketli Ağırlıklı Ortalama
Yöntemi: Bu yöntemde düzeltme katsayısı, enflasyon düzeltmesine tabi
tutulmuş dönem başı stokun ilgili dönemin sonuna taşınmış değeri ile dönem içi
alış ve giderlerin enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş değerleri toplamının,
dönem başı stok ile dönem içi alış ve giderlerin enflasyon düzeltmesine esas
alınacak tutarlarının toplamına bölünmesi ile hesaplanır ve düzeltmeye esas
tutar olarak da dönem sonu stokun enflasyon düzeltmesine esas alınacak tutarı
alınır.
2023 Yıl Sonu Öncesi Dikkat
Edilmesi Gereken Hususlar
Yukarıda belirttiğimiz gibi,
envanterlerin enflasyon düzeltmesine tabi tutulurken dikkate alınabilecek
farklı yöntemleri bulunmaktadır.
İşletmelerin enflasyon muhasebesi
uygulamasının yapılacağı 2023 yıl sonu öncesi;
·
Hem işletme hem de faaliyet gösterilen sektör
dikkate alınarak uygun yöntemin önceden belirlenmesi,
·
Tercih edilen yöntemin uygulanabilmesi için
gerekli hesaplama altyapısının oluşturulması,
·
Tercih edilen yöntemlere göre hesaplanan
enflasyon fark tutarları, takip eden dönemlerde ilgili stoklar satıldıkça
“ilave maliyet” olarak dikkate alınacağından ürün kar marjlarının etkilenebileceği,
·
Kar marjları değiştiği durumda ilişkili
taraflara satış yapan işletmeler için transfer fiyatlandırması uygulamalarını
gözden geçirmek gerebileceği,
hususlarını değerlendirmeleri
yerinde olacaktır.
