ENFLASYON DÜZELTMESİ ve İŞTİRAK HİSSELERİNİN SATILMASI SONRASINDA
ZARAR OLUŞMASI
Okurlarımızın bildiği üzere, iştirak
hisselerinin satışından doğan karların
%75’lik kısmı halihazırda KVK md.5/1-(e) uyarınca kurumlar vergisinden
istisna olarak değerlendirilmekte. (Yeni Torba Kanun’da bu istisnanın yeni
edinilen iştirak hisselerinde kaldırılması, mevcut iştirak hisselerinde için
ise taşınmazlar için 7456 sayılı Kanun’la yapıldığı gibi %25’e indirilmesi
planlanmakta) Kazanç istisnasının uygulanması ile ilgili şartlar Kanun
metninde ayrıntılı bir şekilde açıklanmış durumda. Peki bu iştirak hisseleri
satışı zararla sonuçlanırsa ne olacak? Bu konuyla ilgili açıklamalar da yine
Kanun’un 5’inci maddesinde 3’üncü bentte yapılıyor. Bentteki “Kurumların kurumlar vergisinden istisna
edilen kazançlarına ilişkin giderlerinin veya istisna kapsamındaki
faaliyetlerinden doğan zararlarının, istisna dışı kurum kazancından indirilmesi
kabul edilmez.” hükmü uyarınca, bu satışın zararla sonuçlanması
durumunda bu zararların %75’lik kısmı kurum kazancından indirilemeyecek ve
kanunen kabul edilmeyen gider (KKEG) olarak dikkate alınacaktır. (Kanun koyucu “kar
elde edilmesi durumunda %75 bir istisna tanınıp bu kazancın vergilenmemesi söz
konusu ise, zarar oluşursa da zararının %75’ini kabul etmiyorum” bakış
açısıyla hareket etmektedir. Hatırlatalım, yeni Torba Kanun’da mevcut iştirak
hisseleri için %25’e indirilirse istisna oranı, o durumda da zararların %25’i
KKEG olacaktır)
Bildiğiniz üzere 2023 sonunda
hayatımıza artık “enflasyon düzeltmesi” girmiş durumda. 555 seri no.lu VUK
Genel Tebliği ekinde yer alan EK 2: Parasal Olmayan Kıymetler listesinde
de yer aldığı üzere 242-İştirakler hesabı parasal olmayan bir kıymet
olarak kabul edilmekte ve halihazırda enflasyon düzeltmesi yapmak zorunda olan
şirketler 31.12.2023 bilançolarında yer alan 242-İştirakler hesabını enflasyon
düzeltmesine tabi tuttu. Artık İştirakler Hesabı, düzeltme sonrası değerleri
ile bilançoda yer almakta.
Bu aşamada bir soru soralım: İştiraklerimizi
elden çıkarmamız durumunda ve bu işlemin zararla sonuçlanması durumunda,
zararımızı nasıl hesaplayacağız? Enflasyon düzeltmesi yapılmış olması zararımı
nasıl değiştirecek? Ne kadarlık zararımı kurum kazancımdan indirebileceğim? Ne
kadarının indirilmesi mümkün değil?
Konunun zihnimizde daha kolay
şekillenmesi açısından bir örnek üzerinden gidelim. Örneğimiz, hem enflasyon
düzeltmesi konusunun, hem de KVK md.5/1-(e) ve md.5/3 bendi hükmünün
etkilerinin anlaşılması açısından bu konuları kapsayacak şekilde
hazırlanmıştır:
Şirketimiz Yaşam Sanayi A.Ş., 3
şirkete iştirak etmiştir. XYZ, ABC ve QR şirketlerine iştirak ettiği tutarlar
ve enflasyon düzeltmesine esas tarihleri, Yİ-ÜFE’ler ve düzeltilmiş 31.12.2023
değerleri aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
242-İŞTİRAKLER |
Düzeltmeye Esas Tutar |
Düzeltmeye
Esas Tarih |
Düzeltmeye
Esas YİÜFE |
31.12.2023
YİÜFE |
Düzeltme
Katsayısı |
Düzeltilmiş
Tutar |
XYZ
Madencilik |
20.000 |
03.12.2008 |
154,80 |
2.915,02 |
18,83088 |
376.617,57 |
XYZ
Madencilik |
30.000 |
03.12.2008 |
154,80 |
2.915,02 |
18,83088 |
564.926,36 |
XYZ
Madencilik |
150.000 |
25.08.2015 |
250,43 |
2.915,02 |
11,64006 |
1.746.008,86 |
XYZ
Madencilik |
2.500.000 |
08.09.2017 |
300,90 |
2.915,02 |
9,68767 |
24.219.175,81 |
ABC İş
Makinaları |
1.000.000 |
16.05.2018 |
354,85 |
2.915,02 |
8,21479 |
8.214.794,98 |
ABC İş
Makinaları |
3.000.000 |
05.03.2019 |
431,98 |
2.915,02 |
6,74804 |
20.244.131,67 |
ABC İş Makinaları |
1.400.000 |
24.12.2019 |
454,08 |
2.915,02 |
6,41962 |
8.987.464,76 |
QR
Madencilik |
800.000 |
16.04.2020 |
474,69 |
2.915,02 |
6,14089 |
4.912.713,56 |
QR
Madencilik |
750.000 |
27.11.2023 |
2.882,04 |
2.915,02 |
1,01144 |
758.582,46 |
QR
Madencilik |
500.000 |
12.12.2023 |
2.915,02 |
2.915,02 |
1,00000 |
500.000,00 |
Yaşam Sanayi A.Ş., aldığı karar sonucunda her 3 iştirakinin
tamamını satmaya karar vermiştir. İştirakleri satın alacak firma, XYZ Madencilik
için 23.000.000 TRY, ABC İş Makinaları için 25.000.000 TRY, QR Madencilik için
ise 1.000.000 TRY bedel ödemeyi kabul etmiştir.
Aşağıdaki tabloda da görüleceği üzere, Yaşam Sanayi A.Ş. bu
iştirak satışlarından zarar elde etmiştir.
SATIŞ BEDELİ |
İştirak_Enflasyon
Düz. Sonrası Düzeltilmiş Değer |
Satış
Zararı (-) |
|
XYZ
Madencilik |
23.000.000 |
26.906.728,60 |
3.906.728,60 |
ABC İş
Makinaları |
25.000.000 |
37.446.391,42 |
12.446.391,42
|
QR
Madencilik |
1.000.000 |
6.171.296,02 |
5.171.296,02 |
Görüldüğü üzere, “İştirakler”
hesabının enflasyon düzeltmesi sonrasındaki düzeltilmiş değeri, bu
İştirakler’in satışında tabii olarak “maliyet” olarak dikkate alınmıştır.
Enflasyon Düzeltmesi ile ilgili 555 seri no.lu VUK Tebliği’nin 53’üncü maddesi
1. bent ilk paragrafta da zaten bu husus açıklanmıştır:
“213
sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasının (1) numaralı bendi
hükmü uyarınca, enflasyon düzeltmesine tâbi tutulan parasal olmayan kıymetlerin
elden çıkarılması halinde, bunlara ilişkin enflasyon düzeltme farkları maliyet
olarak dikkate alınacaktır.”
Fakat bendin hemen 2. paragrafında
şöyle denilmiştir:
“Ancak,
düzeltme işlemine tabi tutulmuş olan 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançoda yer
alan parasal olmayan kıymetlerden amortismana tabi olmayan kıymetlerin,
düzeltilmiş değerlerinin altında bir bedelle satılması halinde, düzeltme
sonrası değerle, düzeltme öncesi değer arasındaki farka isabet eden zarar,
gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde dikkate alınmayacaktır.”
Tebliğ, parasal olmayan kıymetlerin
enflasyon düzeltmesi sonrasında oluşan değerlerinin altında satılabileceğini
öngörmüş, fakat amortismana tabi olan parasal olmayan kıymet ile amortismana
tabi olmayan parasal kıymet arasında, ZARAR’ın
indirilip/indirilememesi hususunda farklılaşmaya gitmiştir. Şöyle ki :
|
SATIŞ
BEDELİ (A) |
İştirak_Enflayon
Düz.Öncesi Değer (B) |
İştirak_Enflasyon
Düz.Sonrası Düzeltilmiş Değer (C) |
Satış
Zararı (-) (D)=A-C |
Düzeltilmiş
Değerle Düzeltme Öncesi Değer Arasındaki Fark (E)=C-B |
Düzeltilmiş
Değerle Düzeltme Öncesi Değer Arasındaki Farka İsabet Eden ZARAR (-) (F) |
XYZ
Madencilik |
23.000.000,00 |
2.700.000,00 |
26.906.728,60 |
3.906.728,60 |
24.206.728,60 |
3.906.728,60 |
ABC İş
Makinaları |
25.000.000,00 |
5.400.000,00 |
37.446.391,42 |
12.446.391,42 |
32.046.391,42 |
12.446.391,42 |
QR
Madencilik |
1.000.000,00 |
2.050.000,00 |
6.171.296,02 |
5.171.296,02 |
4.121.296,02 |
4.121.296,02 |
XYZ Madencilik ve ABC İş Makinaları
için, Satış Zararı yani (D) sütunu, düzeltme sonrası değerle, düzeltme öncesi
değer arasındaki fark yani (E) sütunundan az olduğu için, bu iştiraklerin
satışındaki tüm “Zarar” tutarı Tebliğ’de 53’üncü maddede indirimi kabul
edilmeyen, yani düzeltme sonrası değerle düzeltme öncesi değer arasındaki farka
isabet eden zarar olacaktır.
QR Madencilik, diğer 2 İştirakten
ayrışacaktır çünkü Tablo’da da görüleceği üzere, QR Madencilik’te bu iştirak
satışındaki Zarar 5.171.296,02 TRY iken, (E) sütunundaki Tebliğ’in kurum
kazancından indirimini kabul etmediği Zarar tutarı 4.121.296,02 TRY’dir.
Dolayısıyla kalan Zarar tutarı olan 1.050.000 TRY’nin kurum kazancından
indirilip indirilemeyeceğini KVK md.5/3’üncü bent ve KVK
md.5/1-(e) bendi kapsamında değerlendirilmelidir. QR Madencilik iştirak
hisselerinin bir kısmı (2 yıllık elde bulundurma şartı nedeniyle), satış
kazançla sonuçlansaydı istisnadan yararlanabilecekken, bir kısmı 2 yıllık şart
nedeniyle istisnadan yararlanamayacaktı. Dolayısıyla iştirak satışının zararla
sonuçlanması durumunda da, aynı mantık silsilesiyle KVK md.5/3’üncü bentteki
hüküm dikkate alınmalıdır. Yazımızda ilk tabloda QR madencilik hisselerinin
edinilme tarihleri yer almakta, o tablo esas alınarak aşağıda QR Madencilik
hisselerinin 2 yıl elde tutulma şartı sağlayıp/sağlamama konusunda oranları
gösterilmektedir:
TOPLAM |
2 yıllık
aktifte bulunma şartını sağlıyor |
2 yıllık
aktifte bulunma şartını sağlamıyor |
2.050.000 |
800.000 |
1.250.000 |
ORAN |
0,3902 |
0,6098 |
Bu oranları dikkate alarak 1.050.000
TRY’lik zarar tutarının ne kadarının kurum kazancından indirilebileceğini, ne
kadarının ise KKEG olarak dikkate alınması gerektiğini hesaplayabiliriz:
TOPLAM
ZARAR (-) (A) |
1.050.000 |
|||
|
Oran (B) |
Zarar
Tutarı(-) (C)=A*B |
KKEG Yapılacak Tutar |
Kurum
Kazancından İndirilebilecek Tutar |
2 yıldır
aktifte bulunan iştirak hisselerine isabet eden zarar |
0,3902 |
409.756 |
307.317 |
102.439 |
2 yıl
aktifte bulunmayan iştirak hisselerine isabet eden zarar |
0,6098 |
640.244 |
0 |
640.244 |
Konu ile ilgili olarak yukarıdaki
hesaplamalarımızla benzer mantıkla İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından
verilmiş olan 15.03.2016 tarih ve 11395140-105[[231-2014/VUK-1-18866]-22668
sayılı özelge de uygulayıcılar için faydalı olacaktır. Yine hatırlatmakta fayda
görüyoruz: KVK 13’üncü maddede yer verilen “Transfer Fiyatlandırması Yoluyla
Örtülü Kazanç Dağıtımı” hükümlerinin unutulmaması, iştirak hisselerinin satışında
emsal bedel ilkesine uyulması, ilişkili taraflar arasında işlem
gerçekleşiyorsa, kaydedilen zararın KVK 13’üncü madde kapsamında
değerlendirilmesi gerekiyor; aksi takdirde ilişkili tarafa zararına satışta,
zarar’ın indirimi konusunu Vergi İdaresi sorgulayabilecektir.
![](https://kpmgvergi.com/Content/TeamMember/Images/ozgeYildirim_21032022_123907956499.png)