Yeni Koronavirüs (COVID-19) Tedbirleri Kapsamında Geçici İstihdam Güvencesi, Ücretsiz İzin Ve Nakdi Ücret Desteği

Yayınlanma Tarihi: 17 Nisan 2020




Tüm dünya ile birlikte ülkemizi de etkisi altına alan COVID – 19 virüsünün neden olduğu salgın hastalığın olumsuz etkilerinin önlenmesi amacı ile hazırlanarak 17.04.2020 tarihinde yayımlanan 7244 sayılı Yeni Koronavirüs (Covid-19) Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“Kanun”) ile geçici istihdam güvencesi ve nakdi ücret desteği adı altında bir takım düzenlemelere yer verilmiştir. Kanun’un genel gerekçesi uyarınca bu düzenlemeler ile ücretsiz izine ayrılan ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan veya işten çıkarıldığında işsizlik ödeneğine hak kazanamayan işçilere nakdi ücret desteği sağlanması, her türlü iş sözleşmesinin, ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık halleri dışında, üç ay süreyle işveren tarafından feshedilememesi amaçlanmıştır.

GEÇİCİ İSTİHDAM GÜVENCESİ

 

1)    Kanun Geçici İstihdam Güvencesini ne şekilde düzenlemiştir?

Geçici istihdam güvencesinin sağlanması amacı ile Kanun’un 9. Maddesi ile 4857 sayılı İş Kanunu’na Geçici 10. Madde eklenerek geçici bir istihdam güvencesi sağlanması amaçlamıştır. Bu madde uyarınca; İş Kanunu kapsamında olan veya olmayan her türlü işçinin iş sözleşmesi, 17.04.2020 tarihinden itibaren 3 ay süreyle 4857 sayılı İş Kanunu’nun 25 inci maddesinin birinci fıkrasının iki (II) numaralı bendinde ve diğer kanunların ilgili hükümlerinde yer alan ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebepler dışında işveren tarafından feshedilemeyecektir. Fesih yasağı uygulanan dönemde işverenin işçiyi kısmen veya tamamen, tek taraflı olarak ücretsiz izine çıkarabileceği düzenlenmiştir. Bu madde kapsamında ücretsiz izne ayrılmak, işçiye haklı sebebe dayanarak sözleşmeyi fesih hakkı vermeyecektir. Üç ay olarak belirlenmiş fesih yasağı süresi Cumhurbaşkanı tarafından altı aya kadar uzatılabilecektir.

2)     “Kanun’un kapsamında olan veya olmayan her türlü işçinin iş sözleşmesi” ne anlama gelmektedir?

 

Geçici istihdam güvencesini düzenleyen “Geçici Madde 10” uyarınca, 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında olan veya olmayan her türlü işçinin iş veya hizmet sözleşmesinin maddede belirtilen sebepler haricinde feshedilemeyeceği belirtilmiştir. Yani sadece 4857 sayılı İş Kanunu kapsamındaki iş sözleşmeleri değil, 5953 sayılı Basın İş Kanunu ve 854 sayılı Deniz İş Kanunu kapsamında yapılan iş sözleşmeleri ile 6098 sayılı Borçlar Kanunu kapsamında yapılan hizmet akitleri de Kanun kapsamındadır.

 

4857 sayılı İş Kanunu’nun kapsamı dışında olan aşağıdaki işler de Kanun’un bu maddesi kapsamında geçici istihdam güvencesine tabidir;

  • Deniz taşıma işleri.
  • Hava taşıma işleri,
  • 50 ve 50’nin altında işçi çalıştıran tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerleri,
  • Aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı işleri,
  • Bir ailenin üyeleri ve üçüncü dereceye kadar (üçüncü derece dahil) hısımları arasında dışardan başka biri katılmayarak evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işler,
  • Ev hizmetleri,
  • Çıraklar,
  • Sporcular,
  • Rehabilite edilenler,
  • Esnaf ve sanatkarlar.

 

Dolayısıyla yukarıda sayılanlar da dahil olmak üzere, Kanun uyarınca İş Kanunu kapsamında olan veya olmayan her türlü işçinin iş veya hizmet sözleşmesinin üç ay süre ile feshi yasaklanmıştır.

 

ÜCRETSİZ İZİN

 

3)    Ücretsiz izin kullandırılma şartları nelerdir?  

 

Kanun kapsamında, maddenin yürürlüğe girdiği 17.04.2020 tarihinden itibaren işverenin işçiyi üç aylık süreyi aşmamak üzere ücretsiz izne ayırabileceği düzenlenmiştir. Belirtmek gerekir ki Cumhurbaşkanı üç aylık bu süreyi altı aya çıkartmaya yetkilidir.

 

Normal şartlarda ücretsiz iznin işverenin tek taraflı talebi ile kullandırılması mümkün değildir. İşverenin işçiyi rızası hilafına ücretsiz izine göndermesi iş sözleşmesinin işveren tarafından feshi olarak yorumlanmaktadır.  Ancak görüldüğü üzere Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay süreyle işverenin, işçiden onay almak zorunda kalmaksızın,  kısmen veya tamamen ücretsiz izin uygulaması yapabileceği hususu düzenlenmiştir.

 

4)    Ücretsiz izine ayrılması sebebi ile işçinin “iş sözleşmesini feshetmesi mümkün müdür?

 

Kanun ücretsiz izine ayırılan işçinin, bu süre zarfında haklı sebebe dayanarak iş sözleşmesini feshedemeyeceğini düzenlemiştir.

 

5)    İşverenin fesih yasağına aykırı olarak işçinin iş sözleşmesini feshetmesinin sonuçları nelerdir?

 

İş sözleşmesini Kanun hilafına fesheden işveren veya işveren vekiline, sözleşmesi feshedilen her işçi için fiilin işlendiği tarihteki aylık brüt asgari ücret tutarında idari para cezası verilecektir. 2020 yılı için belirlenen brüt asgari ücret 2.943 TL’dir. Buna ilaveten belirtmek gerekir ki kısa çalışma uygulamasından yararlanabilmek için de fesih yasağına uyulması önem arz etmektedir. Nitekim iş yerinde kısa çalışma uygulanan dönemde (4857 sayılı Kanunun 25 inci maddesinin birinci fıkrasının (II) numaralı bendinde yer alan ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan sebepler hariç olmak kaydıyla) işveren tarafından işçi çıkarılması yasaklanmıştır. 

 

6)    Geçici İstihdam Güvencesi ne kadar sürecektir? 

 

Geçici İstihdam Güvencesi ile getirilen iş sözleşmesinin feshedilmesi yasağı, maddenin yürürlüğe girmesinden itibaren üç ay sürecek olup, Cumhurbaşkanı tarafından bu süre altı aya kadar uzatılabilecektir.

 

NAKDİ ÜCRET DESTEĞİ

 

7)    Nakdi Ücret Desteğinin kapsamı nedir?

 

Kanun koyucu COVID-19 salgın hastalığının olası etkilerini dikkate alarak,  işçilere istihdam güvencesi sağlamak adına getirdiği üç ay süre ile iş sözleşmelerinin feshedilmesi yasağının yanı sıra, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa Geçici Madde 24’ü de eklemiştir.

 

Bu maddeye uyarınca; maddenin yürürlüğe girdiği 17.04.2020 tarihinde, iş sözleşmesi bulunmakla birlikte 4857 sayılı İş Kanunu’nun geçici 10 uncu maddesi uyarınca işveren tarafından ücretsiz izne ayrılan ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçiler ile 15/3/2020 tarihinden sonra 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun 51inci maddesi kapsamında iş sözleşmesi feshedilen ve bu kanunun diğer hükümlerine göre işsizlik ödeneğinden yararlanamayan işçilere, herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almamak kaydıyla ücretsiz izinde bulundukları veya işsiz kaldıkları süre kadar, İşsizlik Sigortası Fonundan her gün için 39,24 Türk Lirası nakdi ücret desteği verilecektir. Yapılan ödemelerden damga vergisi hariç herhangi bir kesinti yapılamayacaktır.

 

Kanun nakdi ücret desteği uygulamasının süresini fesih yapılamayacak üç aylık süre ile sınırlamıştır.  Fesih yapılamayacak sürenin Cumhurbaşkanı kararı ile altı ay olarak uzatılması halinde nakdi ücret desteğinin uygulama süresi de otomatik olarak uzayacaktır.

8)    Nakdi Ücret Desteğinden yararlanan fakat 5510 Sayılı Kanun uyarınca Genel Sağlık Sigortalısı kapsamına girmeyenlere ilişkin bir düzenleme yapılmış mıdır?

Kanun uyarınca nakdi ücret desteğinden yararlanan ve fakat genel sağlık sigortalısı veya genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi kapsamına girmeyen kişiler de genel sağlık sigortalısı sayılacak ve genel sağlık sigortasına ilişkin prim ödemeleri İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanacaktır.

9)    Ücretsiz izine ayrılan işçiler Genel Sağlık Sigortasından yararlanmaya devam edebilecekler mi?

 

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 67. Maddesi uyarınca 4857 sayılı İş Kanunu’nun 56. ve 74. maddeleri ile diğer iş kanunlarında ücretsiz izin sayılan süreler haricinde ücretsiz izine ayrılan bir işçinin izin süresinin 30 günü aşması halinde genel sağlık sigortası kapsamında sunulan hizmetlerden yararlanması mümkün olmamakta, işçi genel sağlık sigortası haklarının korunması için ya kendi primini ödemek durumunda kalmakta ya da ikametgahının bulunduğu yerdeki sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakfına başvurarak gelir testine girmesi gerekmektedir.

 

Ancak Kanun, getirilen ücretsiz izin düzenlemesine paralel olarak bu konuyu düzenlemiş nakdi ücret desteğinden yararlananlardan 5510 sayılı Kanuna göre genel sağlık sigortalısı veya genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi kapsamına girmeyenlerin genel sağlık sigortalısı sayılacağını hüküm altına almıştır. Genel sağlık sigortasına ilişkin primler bu süre boyunca İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanacaktır.

 

10) Ücretsiz izne ayrılarak nakdi ücret desteğinden yararlanan işçinin işveren tarafından fiilen çalıştırılması mümkün müdür?

 

Ücretsiz izne ayrılarak nakdi ücret desteğinden yararlanan işçinin fiilen çalıştırıldığının tespit edilmesi halinde işverene, bu şekilde çalıştırılan her işçi ve çalıştırıldığı her ay için ayrı ayrı olmak üzere fiilin işlendiği tarihteki aylık brüt asgari ücret tutarında çalışma ve iş kurumu il müdürlüklerince idari para cezası uygulanacak ve ödenen nakdi ücret desteği ödeme tarihinden itibaren işleyecek kanuni faizi ile birlikte işverenden tahsil edilecektir.

 

11) Nakdi ücret desteği ne kadar sürecektir?

 

Nakdi ücret desteği 17.04.2020 yürürlüğe girmesinin ardından fesih yapılamayacak süreyi aşmamak üzere ödenecektir. Yukarıda da belirttiğimiz üzere bu süre Kanun’da üç ay olarak öngörülmekle birlikte, Cumhurbaşkanı bu süreyi altı aya kadar uzatabilecektir. İşçinin bu süre içerisinde iş akdinin ücretsiz izin halinden çıkartılması veya yeni bir işe girmesi halinde nakdi ücret desteği sona erecektir. 

                                                                                             

Konuyla ilgili sorularınız için vergi@kpmg.com.tr adresinden bizlerle iletişime geçebilirsiniz.

 

Ek- 7244 Yeni Koronavirüs (Covid-19) Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun

 

Saygılarımızla,