Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulan 4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu (TGBK) ve 5746 Sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun üzerinde değişiklik yapan kanun teklifi yasalaşarak 03.02.2021 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Kanunda  yer alan değişikliklere önemli noktaları ile aşağıda yer verilmektedir. 

Destek ve Teşvikler İçin Süre Uzatımı

4691 ve 5746 sayılı kanunlar kapsamında sağlanan gelir ve kurumlar vergisi muafiyeti ile vergi indirimi ve teşvik uygulamaları için son tarih olan 31/12/2023 tarihi, kanunda 31/12/2028 tarihine uzatılmıştır.

Yeni Düzenleme ile Değişen Tanımlar

Daha önce 4691 ve 5746 sayılı Kanunlarda temel bilimler olarak ifade edilen yükseköğretim kurumlarının matematik, fizik, kimya ve biyoloji lisans programları, günümüz ihtiyaçlarına yönelik olarak isim ve içerik değiştirebileceğinden, “desteklenecek programlar” tanımı altında, yükseköğretim kurumlarının “fizik, kimya, biyoloji ve matematik lisans programları ile Yükseköğretim Kurulundan alınan görüş üzerine Bakanlıkça belirlenecek diğer programları” şeklinde değiştirilmiştir.

4691 sayılı Kanunun 2. Maddesinin 1. Fıkrasına “Kuluçka Girişimcisi”, “Ar-Ge Binası”, “Atölye”, “Stajyer” tanımlarını içeren bentler eklenmiştir.

Kuluçka Girişimcisi: Kuluçka merkezlerinde yer alan Ar-Ge, teknolojik yenilik, yazılım ve tasarım faaliyetlerinde bulunan ve nitelikleri ve bu merkezlerde bulunabilecekleri süre Bakanlıkça yönetmelikle belirlenen erken aşama girişimcileri,

Ar-Ge Binası: Bölgelerde Ar-Ge, tasarım ve yenilik faaliyeti yürüten girişimcilere tahsis edilecek ofislerin, ortak alanların ve Bölge hizmetlerinin sunulması ile ilgili birimlerin yer aldığı yapıyı,

Atölye: Girişimciler tarafından Ar-Ge, yenilik ve tasarım faaliyetleri kapsamında ihtiyaç duyulan makine ve ekipmanların bulunduğu yapıyı ya da alanı,

Stajyer: Yükseköğretim Kurulunca yükseköğretim kurumlarında veya Milli Eğitim Bakanlığınca mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarında verilmesi uygun görülen her düzeydeki alana özgü olarak belirlenen teorik ve uygulamalı dersler dışında, öğretim programlarıyla kazandırılması öngörülen mesleki bilgi, beceri, tutum ve davranışların geliştirilmesi, sektörün tanınması, iş hayatına uyum, gerçek üretim ve hizmet ortamında yetişmek amacıyla işletmelerde mesleki çalışma yapan öğrencileri tanımlamaktadır.

Kuluçka Merkezlerinin Bölge Dışında Kurulabilmesine İlişkin Düzenleme

4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’nun 5. Maddesinde değişikli yapılarak, üniversite-sanayi işbirliğinin bölge dışında da gerçekleştirilebilmesi, Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde faaliyet gösteren işletmelerin kuluçka merkezlerini Bakanlıkça belirlenecek şartlar doğrultusunda, bölge dışında da açabilmelerine fırsat verilerek destek teşvik ve istisnalardan yararlandırılmaları amaçlanmaktadır. Bu kuluçka merkezlerinde sadece kuluçka girişimcilerinin yer alabileceği Kanunda ayrıca belirtilmiştir.

Girişimcilere Sermaye Desteği Sağlanması Şartı

1 Ocak 2022 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, yeni uygulamada yıllık beyanname üzerinden istisna edilen kazançları tutarı 1.000.000 TL ve üzerinde olan Teknopark firmaları ile yıllık beyanname üzerinden yararlandırılan indirim tutarı 1.000.000 TL ve üzeri olan kurumlar vergisi mükellefi Ar-Ge ve Tasarım Merkezleri bu tutarın yüzde 2’sinin pasifte geçici bir hesaba aktarılarak, geçici hesabın oluştuğu yılın sonuna kadar Türkiye’de yerleşik girişimcilere yatırım yapmak üzere kurulmuş girişim sermayesi yatırım fonu paylarının satın alınması veya girişim sermayesi yatırım ortaklıkları ya da bu Kanun kapsamındaki kuluçka merkezlerinde faaliyette bulunan diğer girişimcilere sermaye olarak konulması şartı Kanunda yer almaktadır.

Söz konusu tutarın ilgili yılın sonuna kadar aktarılmaması durumunda, yıllık beyanname üzerinden TGB’de faaliyet gösteren işletmeler için istisna edilen kazançlar tutarının yüzde yirmisi, ilgili yılda yararlanılan gelir ve kurumlar vergisi istisnasına konu edilemeyeceği ayrıca belirtilmiştir. Aktarılması gereken tutar yükümlülüğün, yıllık bazda 20.000.000 TL sınırlı olacağı ve aktarılması gereken tutar nedeniyle zamanında alınmayan vergiler vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın tarh edileceği belirtilmiştir.

Cumhurbaşkanı bu tutar ve oranları, birlikte ya da ayrı ayrı sıfıra kadar indirmeye, beş katına kadar artırmaya yetkilidir.

Girişim Sermayesinin Dört Yıl Firmada Kalması

Kanunda, girişim sermayesi desteğinden faydalanan şirketlere, gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından sağlanan sermaye desteklerinin beyan edilen gelirin veya kurum kazancının yüzde onunu ve öz sermayenin yüzde yirmisini aşmayan kısmı kurum kazancının tespitinde indirim konusu yapılabileceği, indirim konusu yapılacak tutarın yıllık sınırının 500.000 TL’den 1.000.000 TL’ye çıkarıldığı belirtilmiştir.

Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından girişim sermayesi yoluyla destek almış firmalara sağlanan sermaye desteklerinin aktarımından itibaren en az dört yıl boyunca ilgili şirketlerde kalmaması, payların satılması ya da yatırılan sermayenin kısmen ya da tamamen geri alınması halinde indirim dolayısıyla zamanında tahakkuk ettirilmemiş vergiler gecikme faizi ile birlikte tahsil edileceği Kanunda ayrıca belirtilmiştir.

Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde Faaliyet Gösteren Firmalara Stajyer ve Doktora Öğrencisi Personel İçin Destek

TGB’de yer alan işletmelere Bakanlık bütçesine konulacak ödenekle sınırlı olmak üzere destek verilebileceği belirtilmiştir. Bu kapsamda bölgelerde yer alan işletmelere, istihdam edilecek doktora öğrencisi Ar-Ge personeli için iki yıl süreyle, istihdam edilecek stajyer için (süre belirtilmemiştir) destek verilmesine Kanunda yer verilmiştir.

Ar-Ge ve Tasarım Merkezleri İle Bölge Dışında Geçirilen Sürelerin Teşvik Kapsamında Değerlendirilmesinin Önü Açıldı

Ar-Ge ve Tasarım Merkezleri ile TGB’de faaliyet gösteren işletmeler için gelir vergisi stopajına konu edilen toplam çalışma sürelerinin yüzde yirmisini aşmamak kaydıyla Ar-Ge/Tasarım merkezleri ve TGB dışında geçirilen sürelerin gelir vergisi stopajı teşvikinden faydalandırılmasının önü açılmıştır. Bu oranın yüzde elliye kadar artırılması için Cumhurbaşkanının yetkili olduğu ayrıca belirtilmiştir.

Buna ek olarak, kanunda Ar-Ge ve Tasarım Merkezlerinde çalışan doktora mezunu personelin, üniversitelerde Ar-Ge ve Yenilik alanında ders vermesi veya Ar-Ge ve Tasarım personelinin Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde bulunan girişimcilere mentorluk yapması durumunda, haftalık 8 saati aşmamak şartıyla bu çalışmalarının gelir vergisi stopajı teşviki kapsamında değerlendirileceği belirtilmiştir.

Yüksek Lisans ve Doktora Öğrencisi Ar-Ge Personelinin Eğitimi İçin Dışarıda Geçirdiği Sürelerde 1 Yıllık Çalışma Şartı Kaldırıldı

TGB’de yer alan işletmelerde ve Ar-Ge/Tasarım merkezlerinde en az bir yıl süreyle çalışan Ar-Ge ve Tasarım personelinin yüksek lisans ve doktora eğitimi için dışarıda geçirdiği süreler gelir vergisi stopajı teşviki kapsamında değerlendirilmekte iken, Kanunda “en az bir yıl süreyle” ifadesinin kaldırılarak, bir yıldan az süredir TGB’de veya Ar-Ge/Tasarım Merkezlerinde çalışan Ar-Ge ve Tasarım personelinin, bölge dışında eğitim için geçirdiği süreler destek kapsamına alınmıştır.

Bölgelerde Faaliyet Gösteren Firmalar İçin Gelir Vergisi İstisnasından Faydalanacak Tarafın İşveren Olduğu Netleştirildi

4691 Sayılı Kanun kapsamında personel ücretlerine uygulanan gelir vergisi istisnasının, işverene mi, işçiye mi sağlanan bir teşvik mekanizması olduğu konusunda tartışma yaratmaktaydı. Kanunda yapılan düzenleme ile; gelir vergisi istisnası uygulaması gelir vergisi stopajı teşviki uygulamasına dönüştürülmüş, teşvikten muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkin edileceği belirtilmiştir. Böylelikle söz konusu teşvikin işverene sağlanan bir teşvik mekanizması olduğu netleştirilmiştir.

TGB’de Destek ve Teşviklerden Faydalandırılabilecek Destek Personeli Sayısında Düzenleme

4691 sayılı Kanun’da yer alan destek ve teşviklerden faydalandırılabilir destek personeli sayısı, Ar-Ge ve Tasarım personeli sayısının yüzde onunu ile sınırlandırılmıştı. Kanunda, toplam personel sayısı on beşe kadar olan işletmeler için bu oranın yüzde yirmiye çıkarıldığı açıklanmıştır.

Bu düzenleme sadece TGB’de faaliyetler gösteren işletmelerde istihdam edilen Ar-Ge, Tasarım ve Destek personeli için olup Ar-Ge ve Tasarım merkezleri için Kanunda böyle bir düzenleme yer almamaktadır.