30.09.2020 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulan Kanun
teklifi ile 4691 Sayılı Teknoloji
Geliştirme Bölgeleri Kanunu (TGB) ve 5746 Sayılı Araştırma, Geliştirme ve
Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun’da değişiklik yapılması
gündeme gelmiştir.
AMAÇ
Söz konusu Kanun teklifi ile ülkemizde Ar-Ge ve yenilik
faaliyetlerinin artırılması, üniversite-sanayi iş birliğinin artırılarak
kurumsal biz tabana oturtulması, ulusal ve uluslararası yatırımcı için güçlü
bir yatırım ortamı sağlanması ve devlet desteklerine ek olarak Ar-Ge
ekosistemini destekleyici sermaye fonlarının özel sektör yatırımlarıyla da
güçlenmesi hedeflenmektedir.
KAPSAM
Kanun tasarısında yer
alan önemli değişikliklere bültenimizde yer verilmektedir.
4691 ve 5746 Sayılı Kanun’ların Geçerlilik Süresinin
Uzatımı
4691 ve 5746 sayılı kanunlar kapsamında sağlanan gelir ve kurumlar
vergisi muafiyeti ile vergi indirimi ve teşvik uygulamaları için son tarih olan
31/12/2023 tarihinin yeni düzenlemede
31/12/2028 tarihine uzatılması önerilmiştir.
Yeni Düzenleme ile Değişen Tanımlar
Daha önce 4691 ve 5746 sayılı kanunlarda temel bilimler
olarak ifade edilen Yükseköğretim kurumlarının matematik, fizik, kimya ve
biyoloji lisans programları, günümüz ihtiyaçlarına yönelik olarak isim ve
içerik değiştirebileceğinden, desteklenecek programlar olarak Yükseköğretim
kurumlarının “fizik, kimya, biyoloji ve matematik lisans programları ile
Bakanlıkça belirlenecek diğer programlar” şeklinde ifade edilmesi teklif
edilmiştir.
4691 sayılı Kanunun 3. Maddesinin 1. Fıkrasına “Kuluçka
Girişimcisi”, “Ar-Ge Binası”, “Atölye”, “Stajyer” tanımlarını içeren bentler
eklenmesi önerilmiştir.
Kuluçka Merkezlerinin Bölge Dışında Kurulabilmesine
İlişkin Düzenleme
4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’nun 5.
Maddesinde değişikli yapılarak, üniversite-sanayi işbirliğinin bölge dışında da
gerçekleştirilebilmesi, Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde faaliyet gösteren
işletmelerin kuluçka merkezlerini Bakanlıkça belirlenecek şartlar
doğrultusunda, bölge dışında da açabilmelerine fırsat verilerek destek teşvik
ve istisnalardan yararlandırılmaları amaçlanmaktadır. Bu kuluçka merkezlerinde
sadece kuluçka girişimcilerinin yer alabileceği öneride ayrıca belirtilmiştir.
Girişimcilere Sermaye Desteği Sağlanması Şartı
1 Ocak 2022 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, yeni
uygulamada yıllık beyanname üzerinden istisna edilen kazançları tutarı
1.000.000 TL ve üzerinde olan Teknopark firmaları ile yıllık beyanname
üzerinden yararlandırılan indirim tutarı 1.000.000 TL ve üzeri olan kurumlar
vergisi mükellefi Ar-Ge ve Tasarım Merkezleri bu tutarın yüzde 2’sinin pasifte
geçici bir hesaba aktarılarak, geçici hesabın oluştuğu yılın sonuna kadar
Türkiye’de yerleşik girişimcilere yatırım yapmak üzere kurulmuş girişim
sermayesi yatırım fonu paylarının satın alınması veya girişim sermayesi yatırım
ortaklıkları ya da bu kanun kapsamındaki kuluçka merkezlerinde faaliyette
bulunan diğer girişimcilere sermaye olarak konulması şartı öneride yer
almaktadır.
Söz konusu tutarın ilgili yılın sonuna kadar aktarılmaması
durumunda, yıllık beyanname üzerinden TGB’de faaliyet gösteren işletmeler için
istisna edilen kazançlar tutarının yüzde yirmisi, ilgili yılda yararlanılan
gelir ve kurumlar vergisi istisnasına konu edilemeyeceği ayrıca belirtilmiştir.
Aktarılması gereken tutar yükümlülüğün, yıllık bazda 20.000.000 TL sınırlı olacağı
ve aktarılması gereken tutar nedeniyle zamanında alınmayan vergiler vergi ziyaı
cezası uygulanmaksızın tarh edilmesi önerilmiştir.
Cumhurbaşkanı bu tutar ve oranları, birlikte ya da ayrı ayrı
sıfıra kadar indirmeye, beş katına kadar artırmaya yetkili olacaktır.
Girişim Sermayesinin Dört Yıl Firmada Kalması
Teklifte, girişim sermayesi desteğinden faydalanan
şirketlere, gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından sağlanan sermaye
desteklerinin beyan edilen gelirin veya kurum kazancının yüzde onunu ve öz
sermayenin yüzde yirmisini aşmayan kısmı kurum kazancının tespitinde indirim
konusu yapılabileceği, indirim konusu yapılacak tutarın yıllık sınırının
500.000 TL’den 1.000.000 TL’ye çıkarılması
önerilmiştir.
Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından girişim
sermayesi yoluyla destek almış firmalara sağlanan sermaye desteklerinin
aktarımından itibaren en az dört yıl boyunca ilgili şirketlerde kalmaması,
payların satılması ya da yatırılan sermayenin kısmen ya da tamamen geri
alınması halinde indirim dolayısıyla zamanında tahakkuk ettirilmemiş vergiler
gecikme faizi ile birlikte tahsil edileceği öneride ayrıca belirtilmiştir.
Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde Faaliyet Gösteren İşletmelere
Stajyer ve Doktora Öğrencisi Personeli İstihdamı İçin Destek
TGB’inde yer alan işletmelere Bakanlık bütçesine konulacak
ödenekle sınırlı olmak üzere destek verilmesi ayrıca önerilmiştir. Bu kapsamda
bölgelerde yer alan işletmelere, istihdam edilecek doktora öğrencisi Ar-Ge
personeli için iki yıl süreyle, istihdam edilecek stajyer için (süre
belirtilmemiştir) destek verilmesi teklif edilmiştir.
Ar-Ge ve Tasarım Merkezleri İle TGB Dışında Geçirilen
Sürelerin Teşvik Kapsamında Değerlendirilmesi İle Esnek Çalışmanın Önü Açılacak
Ar-Ge ve Tasarım Merkezleri ile TGB’de faaliyet gösteren işletmeler
için gelir vergisi stopajına konu edilen edilen toplam çalışma sürelerinin
yüzde yirmisini aşmamak kaydıyla Ar-GE/Tasarım merkezleri ve TGB dışında geçirilen
sürelerin gelir vergisi stopajı teşvikinden faydalandırılmasının önü
açılacaktır. Bu oranın yüzde elliye kadar artırılması için Cumhurbaşkanının
yetkili olduğu ayrıca belirtilmiştir.
Buna ek olarak, teklifte Ar-Ge ve Tasarım Merkezlerinde
çalışan doktora mezunu personelin, üniversitelerde Ar-Ge ve Yenilik alanında
ders vermesi veya Ar-Ge ve Tasarım personelinin Teknoloji Geliştirme
Bölgelerinde bulunan girişimcilere mentörlük yapması durumunda, haftalık 8
saati aşmamak şartıyla bu çalışmalarının gelir vergisi stopajı teşviki
kapsamında değerlendirileceği belirtilmiştir.
Yüksek Lisans ve Doktora Öğrencisi Ar-Ge Personelinin
Eğitimi İçin Dışarıda Geçirdiği Sürelerde 1 Yıllık Çalışma Şartı Kaldırılıyor
4691 sayılı kanunda TGB’de yer alan işletmelerde ve
Ar-Ge/Tasarım merkezlerinde en az bir yıl süreyle çalışan Ar-Ge ve Tasarım
personelinin yüksek lisans ve doktora eğitimi için dışarıda geçirdiği süreler gelir
vergisi stopajı teşviki kapsamında değerlendirilmekte iken, öneride “en az bir
yıl süreyle” ifadesinin kaldırılarak, bir yıldan az süredir TGB’de veya
Ar-Ge/Tasarım Merkezlerinde çalışan Ar-Ge ve Tasarım personelinin, bölge
dışında eğitim için geçirdiği sürelerinin destek kapsamına alınması teklif
edilmiştir.
TGB’de Faaliyet Gösteren İşletmelerde İstihdam Edilen
Ar-Ge, Tasarım ve Destek Personelinin Ücretleri Üzerinden Hesaplanan Gelir
Vergisi İstisnası uygulaması Gelir
Vergisi Stopajı Teşviki Uygulamasına Dönüştürülüyor
4691 Sayılı Kanun kapsamında personel ücretlerine uygulanan
gelir vergisi istisnasının, işverene mi, işçiye mi sağlanan bir teşvik
mekanizması olduğu konusunda tartışma yaratmaktadır. Yapılması planlanan
düzenleme ile; gelir vergisi istisnası uygulaması gelir vergisi stopajı teşviki
uygulamasına dönüştürülerek, teşvikten muhtasar beyanname üzerinden terkin
suretiyle faydalanılması öngörülmektedir. Böylelikle söz konusu teşvikin
işverene sağlanan bir teşvik mekanizması olduğunun netleştirilmesi
amaçlanmaktadır.
TGB’de Destek ve Teşviklerden Faydalandırılabilecek Destek
Personeli Sayısında Düzenleme
4691 sayılı Kanun’da yer alan destek ve teşviklerden faydalandırılabilir
destek personeli sayısı, Ar-Ge ve Tasarım personeli sayısının yüzde onunu ile
sınırlandırılmıştır. Kanun tasarısında, toplam personel sayısı on beşe kadar
olan işletmeler için bu oranın yüzde yirmiye çıkarılması önerilmiştir.
Bu düzenleme sadece TGB’de faaliyetler gösteren işletmelerde
istihdam edilen Ar-Ge, Tasarım ve Destek personeli için teklif edilmiş olup, Ar-Ge
ve Tasarım merkezleri için böyle bir düzenleme teklifte yer almamaktadır.