14.05.2022 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
giren 537 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Tebliği ile yapılan düzenlemeler
bültenimizde özetlenmiştir.
Tebliğ ile, enflasyon düzeltmesi yapma şartlarının
oluşmadığı dönemlerde, kapsama giren mükelleflerin, amortismana tabi iktisadi
kıymetlerini yeniden değerlemeye tabi tutabilmelerine, bunun yanında kapsama
giren mükelleflerin, bilançolarında kayıtlı bulunan taşınmazlar ile amortismana
tabi diğer iktisadi kıymetlerini önceki hesap döneminin sonu itibariyle yeniden
değerlemeye tabi tutabilmelerine imkan sağlanmaktadır.
213 Sayılı Kanunun Mükerrer 298 inci Maddesinin
(Ç) Fıkrası Kapsamında Sürekli Yeniden Değerleme Uygulaması
Sürekli Yeniden Değerleme Uygulaması
7338 Sayılı Kanunun 31 inci maddesiyle 213 Sayılı Vergi
Usul Kanunun mükerrer 298 inci maddesine eklenen (Ç) fıkrasıyla, enflasyon
düzeltmesi şartlarının gerçekleşmediği hesap dönemlerinde, fıkrada öngörülen
kapsam ve şartlar dahilinde amortismana tabi
iktisadi kıymetlerin ve bunlara ait amortismanların yeniden değerlemeye
tabi tutabilmesine imkan sağlanmıştır. (Md. 4)
Yeniden Değerleme Yapabilecek Mükellefler
Tam mükellefiyete tabi ve bilanço esasına göre defter
tutan; kollektif, adi komandit ve adi şirketler de
dahil olmak üzere ferdi işletme sahibi gelir vergisi mükellefleri ile kurumlar
vergisi mükellefleri bilançolarına kayıtlı iktisadi kıymetlerini, 213
Sayılı Vergi Usul Kanunun mükerrer 298 inci maddesine eklenen (Ç) fıkrasında ve
bu Tebliğin 6 ıncı maddesinde belirtilen istisnalar dışında yeniden
değerleyebilirler. (Md. 5)
Yeniden Değerlemeye Tabi Tutulabilecek İktisadi
Kıymetler
·
1/1/2022 tarihinden itibaren, enflasyon
düzeltmesi yapma şartlarının gerçekleşmediği dönem
sonları itibariyle aktife kayıtlı bulunan amortismana tabi iktisadi kıymetler,
(Sayılı Vergi Usul Kanunun mükerrer 298 inci maddesine eklenen (Ç) fıkrasında
yazılı istisnalar hariç)
·
Geçici vergi dönemleri itibariyle yapılacak
değerlemede esas alınacak yeniden değerleme oranının, bir önceki yılın Kasım
ayından başlamak üzere; 3,6 ve 9 uncu aylarda, bir önceki 3, 6 ve 9 aylık
dönemlere göre Yİ-ÜFE değerinde meydana gelen ortalama fiyat artış oranı esas
alınmak suretiyle belirlenecektir.
·
Bu bağlamda mükelleflerin geçici vergi dönem
sonlarında amortismana tabi iktisadi kıymetlerini ve bunlara ait
amortismanlarını yeniden değerleyebilmeleri mümkündür. 213 Sayılı Kanunun
geçici 33 üncü maddesi uyarınca şartların gerçekleşmemiş sayıldığı 2022 ve 2023
hesap dönemleri geçici vergi dönemleri sonları itibarıyla da bu kapsamda
yeniden değerleme yapılabilecektir.
·
Yeniden değerleme, enflasyon düzeltmesi yapılması
gerekemeyen dönem sonları itibarıyla bilançolarına dahil amortismana tabi
iktisadi kıymetleri ile bu kıymetlere ilişkin olarak bilançonun pasifinde
gösterilen amortismanlar hakkında uygulanır. Amortismanın herhangi bir yılda
yapılmamış olması durumunda, yeniden değerlemeye esas alınacak tutar bu
amortismanlar tam olarak ayrılmış varsayılarak belirlenir.
·
Bu niteliklerini korudukları müddetçe
sat-kirala-geri al işlemine veya kira sertifikası
ihracına konu edilen iktisadi kıymetler
ile iktisadi kıymetlerin alım, satım ve inşa işleri ile devamlı olarak uğraşanların
bu amaçla aktiflerinde kayıtlı bulunan emtia niteliğindeki kıymetler, hangi
hesapta izlendiği/kayıtta olduğu önemli olmaksızın, 213 sayılı Kanunun mükerrer
298 inci maddesinin (Ç) fıkrası kapsamında yeniden değerlemeye tabi tutulamaz.
·
Boş arazi ve arsalar gibi amortismana
tabi olmayan iktisadi kıymetler yeniden değerlemeye tabi tutulmaz.
·
Yeniden değerlemenin yapılacağı
dönem sonu itibariyle aktife kayıtlı olmayan amortismana tabi iktisadi
kıymetler yeniden değerlemeye tabi tutulamaz.
·
Yeniden değerlemenin yapılacağı
hesap döneminde aktife dahil edilen amortismana tabi iktisadi kıymetler için
yeniden değerleme yapılamaz. Diğer bir ifade ile amortismana tabi iktisadi
kıymetler için aktife dahil edildikleri hesap döneminde yeniden değerleme
yapılamaz. (Md. 6)
Yeniden Değerlemeye Esas Değer
·
213 sayılı Kanunun mükerrer 298
inci maddesinin (Ç) fıkrasına göre yapılacak yeniden değerlemede, amortismana
tabi iktisadi kıymetlerin ve bunlara ait amortismanların, mezkur Kanunda yer
alan değerleme hükümlerine göre tespit edilen ve değerlemenin yapılacağı donem
sonu itibarıyla yasal defter kayıtlarında yer alan değerleri dikkate alınır.
·
213 sayılı Kanun ve ilgili ikincil mevzuat uyarınca
amortismana tabi iktisadi kıymetin maliyet bedeline eklenmiş (iktisadi
kıymetlerin aktifleştirildiği hesap dönemine ilişkin olanlar hariç) kur farkları
ve kredi faizleri ile bunlara isabet eden amortismanlar yeniden değerleme kapsamına
girmediğinden, (1) numaralı fıkrada belirtilen değerler, söz konusu kur farkları
ve kredi faizleri ile bunlara isabet eden amortismanlar tenzil edilmek
suretiyle tespit edilir.
·
Enflasyon düzeltmesi yapılması şartlarının oluştuğu
dönemlerde (213 sayılı Kanunun geçici 33 üncü maddesi uyarınca şartların gerçekleşmemiş
sayıldığı dönemler hariç), aynı maddenin (Ç) fıkrası uyarınca yeniden değerleme
yapılamaz. Enflasyon düzeltmesine ilişkin şartların gerçekleşmediği müteakip
ilk hesap dönemlerinden itibaren, mezkur maddenin (Ç) fıkrası hükümleri uyarınca
yeniden değerleme uygulamasına devam olunabilir. Bu durumda amortismana tabi
iktisadi kıymetlerin yeniden değerlemesine esas değerler olarak, enflasyon düzeltmesine
tabi tutulmuş son bilançoda yer alan değerler dikkate alınır. Bu değerin
tespitinde, iktisadi kıymetler için amortismanın herhangi bir yılda ayrılmamış
olması durumunda, bu amortismanlar tam olarak ayrılmış varsayılır.
Ø Mükelleflerin 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin
(Ç) fıkrası kapsamında yeniden değerleme yapması zorunlu olmayıp, bu karar
mükelleflerin tercihine bırakılmıştır. (Md. 8)
Ø Yeniden değerlemenin herhangi bir hesap döneminde yapılmaması
veya değerleme oranının düşük uygulanmasından dolayı, daha sonraki hesap
dönemlerinde, geçmiş hesap dönemlerine ilişkin yeniden değerleme yapılamaz. (Md.
9)
Ø Aynı hesap donemi içerisinde; geçici vergi dönemlerinin
hiçbirinde ya da herhangi bir veya daha fazla geçici vergi dönemlerinde yeniden
değerleme yapılmaması, sonraki geçici vergi döneminde veya ilgili hesap donemi
sonunda yeniden değerleme yapılmasına engel teşkil etmez. (Md.
9)
Ø 213
sayılı Kanunun 174 üncü maddesi kapsamında, öteden beri kendilerine özel hesap
donemi tayin edilmiş olan mükellefler, 2022 yılında başlayan hesap döneminden
itibaren mükerrer 298 inci maddenin (Ç) fıkrası kapsamında yeniden değerleme
yapabilir. (Md.
9)
Yeniden Değerleme Oranı
213 sayılı
Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (Ç) fıkrası kapsamında; amortismana tabi
iktisadi kıymetlerin 7 nci maddeye göre tespit edilen değerleri ve bunlara
ilişkin amortismanların, yeniden değerlemenin yapılacağı yıla ait olan yeniden
değerleme oranı ile çarpılması suretiyle yeniden değerleme sonrası değerleri
bulunur.
Yapılacak
değerlemede, yeniden değerleme oranı olarak 213 sayılı Kanunun mükerrer 298
inci maddesinin (B) fıkrası uyarınca ilgili yıl için Bakanlık tarafından ilan
edilen oran dikkate alınır.
Geçici vergi dönemleri itibarıyla
yapılacak değerlemede esas alınacak yeniden değerleme oranı, bir önceki yılın
Kasım ayından başlamak üzere; 3, 6 ve 9 uncu aylarda bir Yİ-ÜFE önceki 3, 6 ve
9 aylık dönemlere göre değerinde meydana gelen ortalama fiyat artış oranı esas
alınmak suretiyle belirlenecektir.
Yeniden değerlemeye tabi
tutulan amortismana tabi iktisadi kıymetlere ait birikmiş amortismanlar da söz
konusu iktisadi kıymetlere uygulanan oran ile çarpılmak suretiyle yeniden
değerlemeye tabi tutulur.
Amortismana tabi olup faydalı ömür
süresini tamamlayan iktisadi kıymetler de yeniden değerlemeye tabi tutulabilir.
Ancak bu durumda, faydalı ömrü sona ermiş amortismana tabi iktisadi Kıymetlerin
yeniden değerleme sonrasında bulunan değerleri üzerinden, daha önceki yıllarda ayrılmamış
amortismanlara ilişkin olarak amortisman ayrılamaz.
Yeniden Değerleme Uygulaması
Kapsama giren amortismana tabi
iktisadi kıymetler ve bunlara ait amortismanların, yeniden değerlemeye esas
değerlerinin, yeniden değerleme oram ile çarpılması suretiyle yapılan yeniden
değerleme sonucunda, bilançonun aktifi, pasifinden daha yüksek bir değere ulaşmaktadır.
Yeniden değerleme sonucunda
ortaya çıkan değer artışını hesaplamada 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci
maddesinin (Ç) fıkrası net değer artışı usulünü benimsemiştir. Net değer artışının
hesaplanabilmesi iyin yeniden değerlemeden önceki ve sonraki net bilanço aktif değerlerinin
tespiti gerekmektedir.
Bu kapsamda
amortismanların yeniden değerlenmiş tutarlarının belirlenmesinde, amortismanın
herhangi bir yılda yapılmamış olması halinde amortismanlar tam olarak ayrılmış
varsayılır.
Yeniden değerleme neticesinde
(amortismana tabi iktisadi kıymetlerin yeniden değerlemeden önceki net bilanço
aktif değerinin, yeniden değerleme oranı ile çarpımından soma bulunacak net
bilanço aktif değerinden indirilmesi suretiyle) hesaplanan değer artışı,
yeniden değerlemeye tabi tutulan amortismana tabi iktisadi kıymetlerin her
birine isabet eden değer artışları ayrıntılı olarak gösterilecek şekilde, bilançonun
pasifinde özel bir fon hesabına alınır. (Md. 11)
Enflasyon düzeltmesi yapılması
gereken dönemlerde ve şartların oluşmadığı müteakip dönemlerde yeniden
değerleme
213 sayılı Kanunun mükerrer
298 inci maddesinin (A) fıkrası ve geçici 33 üncü maddesi uyarınca, enflasyon düzeltmesi
yapma zorunluluğunun bulunduğu dönemlerde, aynı maddenin (Ç) fıkrası kapsamımda
yeniden değerleme yapılamaz.
213 Sayılı Kanunun Geçici 32
nci Maddesi Kapsamında Yeniden Değerleme Uygulaması
Geçici 32 nci Madde Kapsamında
Yeniden Değerleme Uygulaması
7338 sayılı Kanunun 52 nci
maddesiyle 213 sayılı Kanuna eklenen geçici 32 nci maddeyle; aynı Kanunun mükerrer
298 inci maddesinin (Ç) fıkrası uyarınca yeniden değerleme yapabilecek mükelleflerin,
istemeleri halinde söz konusu fıkra kapsamında ilk kez yapılacak yeniden değerleme
öncesinde, bilançolarına kayıtlı bulunan taşınmazlar
ile amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerini, önceki hesap döneminin
sonu itibariyle yeniden değerleyebilmelerine imkan sağlanmıştır. (Md. 15)
Yeniden Değerleme Yapabilecek
Mükellefler
213 sayılı
Kanunun geçici 32 nci maddesi ile tanınan imkandan, aynı Kanunun mükerrer 298
inci maddesinin (Ç) fıkrası kapsamında yeniden değerleme yapabilecek olanlar
yararlanabilir.
Dolayısıyla, 5 inci maddede
belirtilen kapsam 213 sayılı Kanunun geçici 32 nci maddesi uygulaması için de
geçerlidir. (Md. 16)
Yeniden Değerlemeye Tabi
Tutulabilecek İktisadi Kıymetler
213 sayılı Kanunun geçici 32
nci maddesi kapsamında yeniden değerlemenin yapılacağı tarih itibariyle aktife kayıtlı
bulunan taşınmazlar ile amortismana tabi diğer iktisadi kıymetler bakımından
mezkur madde uygulamasından yararlanılabilir.
213 sayılı
Kanunun geçici 32 nci maddesi kapsamında yeniden değerlemeye tabi tutulacak taşınmazların,
aynı Kanun uygulamasında amortismana tabi iktisadi kıymet mahiyetinde olması zorunluluğu
bulunmadığından, müessese hükümlerinden faydalanmak isteyen mükelleflerce boş
arazi ve arsalar da yeniden değerlemeye tabi tutulabilir.
Ancak, bu kıymetler aynı
Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (Ç) fıkrası kapsamında, ilk kez veya
sonraki dönemlerde yapılmasına bakılmaksızın, yeniden değerlemeye tabi
tutulamaz. (Md. 17)
Yeniden Değerlemeye Esas Değer
Yeniden değerleme,
taşınmazlar ile amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerin ve varsa bunlara
ait amortismanların, 213 sayılı Kanunda yer alan değerleme hükümlerine göre
tespit edilen ve bu Kanunun geçici 32 nci maddesi kapsamında yeniden değerleme yapılacak
tarihten önceki hesap döneminin sonu itibariyle yasal defter kayıtlarında yer
alan değerleri üzerinden yapılabilir.
213 sayılı Kanun
ve ilgili ikincil mevzuat uyarınca maliyet bedeline intikal ettirilen kredi
faizleri ve kur farkları da yeniden değerleme kapsamına girmektedir. (Md. 18)
Ø 5 inci maddeye göre yeniden değerleme yapabilecek mükelleflerin, 213 sayılı Kanunun geçici 32 nci maddesi kapsamında yeniden değerleme yapması zorunlu olmayıp, bu karar mükelleflerin tercihine bırakılmıştır. (Md. 19)
Yeniden Değerleme Yapılabilme
Zamanı
213 sayılı Kanunun geçici 32 nci maddesi kapsamında yeniden değerleme, aynı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (Ç) fıkrası uyarınca ilk kez yapılacak yeniden değerleme öncesinde olmak kaydıyla, yalnızca bir defa yapılabilir.
213 sayılı Kanunun geçici 32 nci maddesi kapsamında yeniden değerleme, aynı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (Ç) fıkrası uyarınca ilk kez yapılacak yeniden değerleme öncesinde olmak kaydıyla, yalnızca bir defa yapılabilir.
Yeniden Değerleme Oranı
Taşınmazlar ve amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerin 213 sayılı Kanunun geçici 32 nci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre tespit edilen değerleri ve varsa bunlara ilişkin amortismanların maddede öngörülen şekilde tespit edilen yeniden değerleme oram ile çarpılması suretiyle yeniden değerleme sonrası değerleri bulunur.
Bu kapsamda, 2ı3 sayılı Kanunun geçici 32 nci maddesi kapsamında yapılacak değerlemede esas alınacak yeniden değerleme oranı olarak;
a) 213 sayılı Kanunun mükerrer298 inci
maddesinin (A) fıkrasına göre enflasyon
düzeltmesine tabi tutulan;
i)
En son bilançoda yer alan taşınmazlar ve
amortismana tabi diğer iktisadi kıymetler ile bunların amortismanları için anılan
maddenin (Ç) fıkrası kapsamında ilk kez yapılacak yeniden değerlemenin ilgili olduğu
hesap döneminden önceki hesap döneminin son ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerinin, söz
konusu bilançonun ait olduğu tarihi takip eden aya ilişkin Yİ-ÜFE değerine bölünmesi
ile bulunan oran,
ii) En son bilanço tarihinden sonra iktisap edilen taşınmazlar ve amortismana tabi diğer iktisadi kıymetler ile bunlarım amortismanları için, anılan maddenin (Ç) fıkrası kapsamında ilk kez yapılacak yeniden değerlemenin ilgili olduğu hesap döneminden önceki hesap döneminin son ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerinin, bunların iktisap edildiği ayı izleyen aya ilişkin Yİ-ÜFE değerine bölünmesi ile bulunan oran,
b) Sonraki dönemlerde enflasyon düzeltmesi
yapılmamış olmasına bağlı olarak, daha
önce 213 sayılı Kanunun geçici 31 inci maddesinin;
i)
Birinci fıkrasında yer alan tarihe kadar
yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazlar ve amortismanları için, mükerrer
298 inci maddenin (Ç) fıkrası kapsamında ilk kez yapılacak yeniden değerlemenin
ilgili olduğu hesap döneminden önceki hesap döneminin son ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerinin,
2018 yılı Mayıs ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerine bölünmesi ile bulunan oran,
ii)
Yedinci fıkrasında yer alan tarihe kadar
yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazlar ve amortismana tabi diğer iktisadi
kıymetler ile bunların amortismanları için, mükerrer 298 inci maddenin (Ç)
fıkrası kapsamında ilk kez yapılacak yeniden değerlemenin ilgili olduğu hesap döneminden
önceki hesap döneminin son ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerinin, 2021 yılı Haziran ayına
ilişkin Yİ-ÜFE değerine bölünmesi ile bulunan oran kullanılır.
Ancak Tebliğin bu maddesinin (6) ve (7) numaralı fıkraları saklıdır.
Değer Artışının Vergilendirmesi
Tebliğin bu bölümü kapsamında yapılan yeniden değerleme neticesinde hesaplanan ve pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artış tutarı üzerinden %2 oranında hesaplanan vergi, yeniden değerleme işleminin yapıldığı tarihi izleyen aynı son günü akşamına kadar gelir veya kurumlar vergisi yönünden (kollektif, adi komandit ve adi şirketlerce katma değer vergisi yönünden) bağlı olunan vergi dairesine beyan edilip, üç eşit taksitte (ilk taksiti beyanname verme süresi içinde, izleyen taksitler sırasıyla beyanname verme süresini takip eden ikinci ve dördüncü ayda olmak üzere) ödenir.
Beyan edilen tutarın tamamının ilk taksit ödeme süresi içerisinde ödenebilmesi mümkün olduğu gibi, ikinci ve üçüncü taksitlerin toplamının ikinci taksit ödeme süresi içerisinde ödenebilmesi de mümkündür.
Bu vergi; gelir ve kurumlar vergilerinden
mahsup edilmeyeceği gibi, gelir ve kurumlar vergileri matrahlarının tespitinde
gider olarak da dikkate alınmaz.
