Asgari ücretin tanımı ve belirlenme usulü, 4857 sayılı İş Kanunun 39. maddesine dayanılarak “Asgari Ücret Yönetmeliği’nce yapılmaktadır. Asgari ücret, işçilere normal bir çalışma günü karşılığı ödenen ve işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılamaya yetecek ücreti ifade eder. Asgari ücretin amacı, adaletli bir ücret düzeyi sağlamak, ekonomik istikrarı devam ettirmek ve yüksek istihdam düzeyine ulaşmaktır.  Bu sebeple İş Kanunu’na tabi olsun veya olmasın bütün çalışanlar ve sektörler için din, dil, ırk, kadın, erkek ayrımı yapmaksızın herkes için tek bir ücret belirlenmektedir.

Asgari ücret, yasal olarak en fazla iki yılda bir olmak üzere asgari ücret komisyonu tarafından belirlenmektedir. Ancak günümüzde her yıl için belirlenmesi tercih edilmektedir. 2020 yılı için asgari ücret 2019 yılına göre %15,03’lük artış ile brüt 2.943,00 TL belirlenerek, işverene maliyeti 3.458,03 TL olmuştu. Bekar bir asgari ücretli çalışanın eline geçen net miktar ise AGİ dahil 2.324,70 TL idi.

2021 yılı için ise asgari ücret 2020 yılına göre %21,56’lık artış ile brüt 3577,50 TL belirlendi ve işverene maliyeti  4.203,56 TL oldu. Bekar bir asgari ücretli çalışanın eline geçen net miktar ise AGİ dahil 2.825,90 TL’ ye yükseldi.  Apartman görevlilerinin ücreti gelir ve damga vergisinden muaf tutulduğu için onların net asgari ücreti 3.040,88 TL olacaktır.

Her yıl belirlenen asgari ücret artış oranı çalışanların ücretlerinin yanında birçok kurumsal veya işgücü piyasası uygulamasını da etkilemektedir:

İşsizlik ödeneği: İşsizlik ödeneğinin alt ve üst sınırları brüt asgari ücrete göre belirlenmektedir. Alt sınır asgari ücretin %40'ı, üst sınır ise %80'idir. 2020 yılında en düşük işsizlik maaşı 1.177,20 TL , en yüksek işsizlik maaşı ise  2.534,40 TL iken 2021 yılında yapılan %21,56 oranlık artış ile en düşük işsizlik maaşı 1.431,00 TL’ye, en yüksek işsizlik maaşı ise 2.862,00 TL’ ye yükselmiştir.

Kısa çalışma ödeneği: Kısa çalışma ödeneği brüt asgari ücretin %60'ıdır. Dolayısıyla en düşük ödenek brüt asgari ücrete göre belirlenmektedir. En yüksek ödenek ise brüt asgari ücretin %150'si kadar olmaktadır. 2020 yılında en düşük kısa çalışma ödeneği miktarı 1.765,80 TL , en yüksek kısa çalışma ödeneği miktarı ise  4.414,50 TL iken 2021 yılında yapılan %21,56 oranlık artış ile en düşük kısa çalışma ödeneği miktarı 2.146,50 TL’ye , en yüksek kısa çalışma ödeneği miktarı ise 5.366,25 TL’ ye yükselmiştir.

Nakdi ücret desteği: Ücretsiz izne ayrılanlara ya da kısa çalışma ödeneği alamayanlara verilen nakdi ücret desteği brüt asgari ücretin %40'ıdır. 2020 yılında nakdi ücret desteği miktarı 1.177,20 TL iken 2021 yılında yapılan %21,56 oranlık artış ile 1.431,00 TL’ ye yükselmiştir.

İstihdam teşvikleri: İstihdamı desteklemek adına günümüzde yaklaşık 15 adet istihdam teşviki bulunmaktadır. İstihdam teşviklerinin bazıları doğrudan asgari ücret dikkate alınarak hesaplandığı gibi bazıları sigortalının kazancına göre hesaplanmaktadır. Örneğin kamuoyunda 5 puanlık işveren teşviki olarak bilinen teşvik sigortalının kazancına göre belirlenmektedir. Bu teşvik tutarı asgari ücretli için 2020 yılında 147,15 TL iken 2021 yılında 178,8 TL olarak uygulanacaktır. Diğer yandan işbaşı eğitimlerini tamamlayanların istihdamı sonrası verilen teşvik, 7103 teşviki, hızlı işe dönüş desteği gibi teşviklerin üst sınırı kazanca göre değil asgari ücrete göre hesaplandığı görülmektedir. 2021 döneminde bu teşviklerin hesaplanması ve uygulaması hassas bir süreci içinde barındırmaktadır.

Asgari geçim indirimi: Asgari geçim indirimi (AGİ), asgari ücret ve çalışanların medeni durumuna, çocuk sayısına göre değişmektedir. 2020 yılında bekar bir kişinin hakkettiği AGİ miktarı 220,73 TL iken 2021 yılında yapılan %21,56 oranlık artış ile 268,31 TL’ye yükselmiştir. Eşi çalışmayan sigortalı için 321,98 TL, eşi çalışmayan ve bir çocuklu için 362,22; iki çocuklu için 402,47 TL; üç çocuklu için 456,13 TL AGİ ödenecektir.

Zorunlu genel sağlık sigortası(GSS) primi: Geliri brüt asgari üçte birinin üzerinde olan kişilerin ödemesi gereken prim tutarı brüt asgari ücretin %3'ü tutarındadır. GSS prim ödemeleri 2020 yılında 89,49 TL iken 2021 yılında yapılan %21,56 oranlık artış ile 107,32 TL’ye yükselmiştir.

Askerlik, doğum hizmet borçlanması: Emeklilik için gün satın alanlar yani borçlananlar brüt asgari ücretin %32'si üzerinden ödeme yapmaktadır. 30 günlük ödeme miktarı 2020 yılında 941,76 TL iken 2021 yılında 1.144,80 TL’ye yükselmiştir.

Yurtdışında geçen sürelerin borçlandırılması: Yurtdışında geçen süreler için borçlananlar brüt asgari ücretin %45'i üzerinden ödeme yapmaktadır. 30 günlük ödeme miktarı 2020 yılında 1.324,35 TL iken 2021 yılında 1.609,88 TL’ye yükselmiştir.

4/B (BAĞ-KUR) Primleri: BAĞ-KUR prim ödemeleri brüt asgari ücretin %34,5'i tutarındadır. Primlerin zamanında ödenmesi halinde 5 puan indirim sağlanarak bu oran %29,5 olmaktadır. 2020 yılında 30 günlük indirimsiz ödeme miktarı 1.015,34 TL, 5 puan indirimli miktarı 868,18 iken; 2021 yılında 30 günlük indirimsiz ödeme miktarı 1.234,24 TL’ ye, 5 puan indirimli miktarı ise 1.055,36 TL’ye yükselmiştir.

İdari para cezaları: İş, sosyal güvenlik ve iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı bakımından kesilen idari para cezaları brüt asgari ücret tutarına göre belirlenmektedir. Ceza miktarları 2020 yılında 2.943,00 TL üzerinden uygulanırken, 2021 yılında 3.577,50 TL üzerinden uygulanmaya başlanmıştır. Örneğin; bir kişiyi sigortasız çalıştırmanın denetim raporuyla tespit edilmesi halinde işe giriş cezası 2020 yılında 2.943,00 X 2 = 5.886 TL iken, 2021 yılında 3.577,50 X 2 = 7.155 TL olarak uygulanacaktır.

Bireysel emeklilik sistemi (BES): Bireysel emeklilik sistemine katılanlar için devlet katkısı üst sınırı, brüt asgari ücretin yıllık tutarının %25’i kadardır. 2020 yılı için bu üst sınır 8.829,00 TL iken 2021 yılında 10.732,50 TL’ ye yükselmiştir.

Geçici iş göremezlik ödeneği: Raporlu olan ve ayakta tedavisi süren kişilere günlük kazancının yarısı, yatarak tedavisi sürenlere günlük kazancının 2/3’ü tutarında SGK tarafından geçici iş göremezlik ödeneği ödenmektedir. Asgari ücretle çalışan sigortalılara ödenen geçici iş göremezlik ödeneğinin alt sınırı asgari ücrete göre belirlenmektedir. 2020 yılında tedavisi yatarak süren hastalara günlük en düşük 49 TL, tedavisi ayakta sürenlere ise 65 TL ödeme yapılırken; 2021 yılında bu tutarlar yatan hastalar için 59,6 TL, ayaktaki hastalar için 79,5 TL olacaktır.

Yukarıda sayılan ödeme kalemlerinin dışında işgücü piyasasında ve sosyal hayatta bir çok unsur asgari ücrete göre belirlenebilmektedir. Asgari ücretin net veya brüt tutarı üzerinden hesaplamaların dikkatle yapılması önerilmektedir.