Yılın son çeyreğine ülkelerin art arda aldıkları faiz artırım kararlarının ve gelişmekte olan piyasalardan para çıkış haberlerinin gölgesinde giriyoruz. Ayrıca, küresel çapta başlatılan ticaret savaşları siyaset ve ekonomi gündemini yoğun bir şekilde meşgul ediyor. Bunların bir yansıması olarak Türkiye ekonomisi önemli bir sınavdan geçiyor ve dövizin ateşinin düşürülmesi için gerekli görülen tüm maliye politikaları en etkin şekilde kullanılıyor.

Nitekim bu kararlardan biri de geçtiğimiz hafta içerisinde yürürlüğe girdi. 31 Ağustos 2018 tarihli ve 30521 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 53 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı'nın Eki Karar uyarınca mevduat faizi ve döviz tevdiat hesapları ile katılım bankalarınca ödenen kar paylarından elde edilen gelirlere uygulanan vergi kesintisi oranları geçici süreyle değiştirildi.

Bu yazımızda, Gelir Vergisi Kanunu'nun geçici 67. maddesindeki tevkifat oranlarını belirleyen düzenlemelere ve bu değişiklik sonucu özellikle müşterileri adına VİOP'ta işlem yapan aracı kurumların yaşadıkları tereddüte yer vermek istiyoruz.

Mevduat faizleri hangi gelir türüne giriyor?

Gelir Vergisi Kanunu'nun 75. maddesinin (2) numaralı fıkrasının 7. bendi kapsamında mevduat faizleri, menkul sermaye iradı olarak sayılıyor.

2006 yılından itibaren menkul kıymetlerin vergilendirilmesi Geçici 67. Madde kapsamına alınıyor

Gelir Vergisi Kanunu'nun geçici 67. maddesinde, menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçlarının elde tutulması ve elden çıkarılmasından sağlanan gelirler ile mevduat faizleri, repo gelirleri ve katılım bankalarından elde edilen gelirlerin vergilendirilmesine yönelik düzenlemelere yer veriliyor.

Bu tarihte stopaj oranlarını belirlemekte Bakanlar Kurulu yetkili kılındığından, ilk olarak 2006/10731 sayılı BKK ile Gelir Vergisi Kanunu'nun geçici 67. maddesinde yer alan bazı kazanç ve iratlardan yapılacak tevkifat oranları tespit ediliyor.

Ancak, 2006 yılındaki ilgili Karar'da mevduat faizleri, katılım hesaplarına uygulanan kar payları ve repo gelirlerine yönelik bir belirleme yapılmamış olduğundan söz konusu kazançlara geçici 67. Maddenin 4. fıkrasındaki genel oran olan %15¹ uygulanıyor.

2012/4116 sayılı BKK ile mevduatın türü ve vadesine göre değişen oranda vergi kesintisi belirleniyor.

2012 yılının sonuna gelindiğinde Geçici 67. maddenin 4. fıkrası kapsamında mevduat faizleri, katılım hesaplarına uygulanan kar payları ve repo gelirlerine yönelik tevkifat oranları, 2012/4116 sayılı BKK ile hesabın vadesine ve türüne göre %10 ile %18 arasında değişen oranlarda 01.01.2013 tarihinden itibaren uygulanmak üzere yeniden tespit ediliyor.

Stopaj oranlarındaki son düzenleme 53 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı'nın eki Karar ile yapıldı.

Bu yılın ikinci yarısında 700 Sayılı KHK ile birlikte değişiklik yapılarak 9 Temmuz 2018 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere Geçici 67. maddedeki oranların tespitine yönelik Cumhurbaşkanı yetkili kılınıyor.

Bu yetkiye istinaden, 53 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı'nın eki Karar ile mevduat hesaplarına yönelik stopaj oranlarında yeni bir düzenleme daha yapılmıştır. Aşağıda tabloda yer alan yeni vergi kesinti oranları, Karar'ın yayım tarihi olan 31 Ağustos 2018 tarihinden itibaren 3 ay süreyle sınırlı olarak vadesiz ve özel cari hesaplara ve aynı tarihten itibaren 3 ay içinde açılan veya vadesi yenilenen vadeli hesaplara ödenecek faizler ve kar paylarına uygulanıyor.

 
Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasında (VİOP) işlem yapan müşterilerin teminat hesapları nemalandırılıyor.

VİOP'da yapılan işlemlerde; işlemin başlangıcında pozisyonun açılmasında ve işlemin devamında piyasadaki günlük fiyat hareketlerinin sabitlenmesinde kullanılmak üzere işlem teminatları ve VİOP'da yapılan işlemlerde yükümlülüklerin yerine getirilmemesi durumunda kullanılmak üzere Garanti Fonu teminatları Takasbanka yatırılır. Takasbank nezdinde zorunlu olarak bulundurulan teminat tutarlarının nemalandırılması sonucu faiz geliri elde edilir.

VİOP teminatları sonucu elde edilen nemalar stopaj oranı değişikliğinden etkileniyor mu?

282 seri no'lu Gelir Vergisi Genel Tebliği'nde türev ürünlerden elde edilen gelirlerin vergilendirilmesine ilişkin açıklamalar yer alıyor. Buna göre, Tebliğ'in 7.2 bölümünde, organize borsalarda (VOB vb.) işlem yapan müşterilerin teminat hesaplarında bulunan TL cinsinden nakdi teminatların, Takasbank tarafından nemalandırılması sonucu elde edilen gelirin mevduat faizi olarak geçici 67. madde kapsamında %15 oranında tevkifata tabi tutulacağı açıklamasına yer veriliyor.

Ancak, başta aracı kurumlar olmak üzere, VİOP'ta işlem yapan müşteri nemalarına uygulanacak stopaj oranları konusunda İdare'nin vermiş olduğu farklı görüşler nedeniyle tereddüt yaşanıyor.

• 28.09.2017 tarih ve 64597866-125[30-2014]-17967 sayılı özelgesi;
  
  

"…karşı taraf risklerinin güvenceye alınmasını teminen alınan nakdi teminatların, Takasbank tarafından nemalandırılan müşterilere ait teminat hesaplarında bulunan nakdi teminatlar ile aynı mahiyette olması nedeniyle, söz konusu teminatlara ilişkin olarak yurt dışı banka veya finans kurumlarına ödenen faizlerin de nakdi teminatların Takasbank tarafından nemalandırılması sonucu elde edilen gelirlerde olduğu üzere mevduat faizi olarak değerlendirilmesi gerekmektedir.

Buna göre, Bankanız tarafından yurt dışı banka ve finans kurumları arasında karşı taraf risklerinin güvenceye alınmasını teminen söz konusu kurumlardan alınan nakdi teminat bedeline tahakkuk eden faiz gelirlerinin Gelir Vergisi Kanununun geçici 67 nci maddesi uyarınca %15 oranında tevkifata tabi tutulacağı tabiidir…"

• 17.08.2015 tarih ve 62030549-120[Geç.67-2014/279]-75140 sayılı özelgesi;
  
  

"…bloke edilen nakdi teminat bedeli üzerinden müşteriye ödenen nema tutarları ile müşteriler tarafından aynı gün hesaplarından çekilmeyerek hesapta bekletilen kredi tutarı üzerinden ödemiş olduğunuz nema tutarları, müstakrizlerinden sağlanan fonlar karşılığı yapmış olduğunuz faiz ödemesi niteliğindedir. Bu nedenle, Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinin ikinci fıkrasının (7) numaralı bendi kapsamında mevduat faizi olarak değerlendirilen söz konusu ödemeler üzerinden aynı Kanunun Geçici 67 nci maddesinin (4) numaralı fıkrası hükümleri çerçevesinde tevkifat yapılması gerekmektedir…"

•  02.09.2013 tarih ve 39044742-BSMV-1402 sayılı özelgesi;
  
  

"…5411 sayılı Bankacılık Kanununun 3 üncü maddesinde mevduat; yazılı ya da sözlü olarak veya herhangi bir şekilde halka duyurulmak suretiyle ivazsız veya bir ivaz karşılığında istendiğinde ya da belli bir vadede geri ödenmek üzere kabul edilen para olarak tanımlanmıştır…

Ayrıca, mevduat muameleleri ile Takasbanka teminat yatırılması işlemleri işleyiş biçimi ve amaç yönünden aynı mahiyette bulunmadığından ve dolayısıyla banker kapsamında BSMV mükellefi olan şirketiniz tarafından Takasbanka yatırılan söz konusu nakdi teminatlar, bankalararası mevduat işlemi olarak değerlendirilemeyeceğinden, şirketiniz tarafından söz konusu nakit teminatlar dolayısıyla alınan nema gelirlerinin BSMV kapsamı dışında tutulması mümkün değildir.

Bu durumda, şirketinizin VOB işlemleri nedeniyle Takasbank nezdinde zorunlu olarak bulundurduğu teminat tutarlarının nemalandırılması karşılığında lehe aldığı paraların % 5 oranında BSMV ye tabi tutulması gerekmektedir…"

İdare'nin vermiş olduğu ilk iki görüşte; teminatların nemalandırılması mevduat faizi olarak değerlendiriliyor ve Geçici 67/4. Fıkrası kapsamında ilgili dönemde yürürlükte bulunan stopaj oranları üzerinden %15 oranında vergi kesintisi yapılması gerektiği sonucuna ulaşılıyor.

Ancak, İdare'nin diğer görüşünde ise; Bankacılık Kanunu'na atıf yapılarak mevduatın belirli bir vadesi bulunduğunu, mevduat işlemleri ile Takasbanka teminat yatırılması işlemlerinin işleyiş biçimi ve amaç yönünden aynı mahiyette bulunmadığı açıklamasına yer veriliyor. Böylece, aracı kurumların nema gelirleri BSMV'ye tabi tutularak, banka mevduat faiz gelirlerinden ayrıştırılıyor.

Sorumlu Vergicilik Bakışıyla…

Yukarıdaki açıklamalarımız çerçevesinde; VİOP teminatlarının nemalandırılması sonucu aracı kurum müşterilerinin elde ettiği gelirlerin, mevduat faizi niteliğinde değerlendirilerek, 53 sayılı Karar uyarınca 1 Aralık 2018 tarihine kadar vadesiz hesaplara uygulanacak oran olan %5'lik stopaja tabi bulunduğu düşüncesindeyiz.

Ancak, VİOP nema getirilerine ilişkin gerek İdare'nin BSMV konusundaki farklı yaklaşımı gerek çok sayıda değişiklik sonrası BKK'larda yaşanan karmaşıklık sebebiyle konuya ihtiyatlı yaklaşılsa da, yeni stopaj oranlarına yönelik Cumhurbaşkanı Kararı'nı iyi anlamak ve incelemek gerektiği kanaatindeyiz. Son olarak vergi kesintilerinin aylık muhtasar beyanname ile bildirilmesi nedeniyle konuya ilişkin uygulamalarda sektör nezdinde bir an önce yeknesaklık sağlanmasının önem arz ettiğini belirtmek isteriz.

¹ Borsa yatırım fonları, emeklilik yatırım fonlarının elde ettiği kazançlar hariç​