COVID-19 kapsamında alınan tedbirlerden doğrudan etkilenen mükellefler için mücbir sebep halinin varlığı İdarece kabul edildi. Vergi Usul Kanunu'nda düzenlenen mücbir sebep hallerine ilişkin şu ana kadar iki ana düzenleme çıkarıldı. Mücbir sebep halleri ve şirketlere getirdikleri son düzenlemeler ışığında konu hakkında son gelişmelere bir göz atalım.
Vergi Usul Kanunu Uyarınca Mücbir Sebep Hali ve Yasal Boyutu
Özel hukukta mücbir
sebep, bir borcun veya genel bir davranış yükümlülüğünün yerine getirilmesini
engelleyen, borçlunun işletme faaliyetiyle ilgisi olmayan, öngörülemez ve
kaçınılamaz bir olay olarak tanımlanmaktadır.
Vergi
Usul Kanunu'nun "Mücbir Sebepler" başlıklı 13'üncü maddesinde ise;
"
Mücbir sebepler:
1.
Vergi ödevlerinden herhangi birinin yerine getirilmesine engel olacak
derecede ağır kaza, ağır hastalık ve tutukluluk;
1.
Vergi ödevlerinin yerine getirilmesine engel olacak yangın, yer sarsıntısı
ve su basması gibi afetler;
3.
Kişinin iradesi dışında vukua gelen mecburi gaybubetler;
4.
Sahibinin iradesi dışındaki sebepler dolayısıyle defter ve vesikalarının
elinden çıkmış bulunması,
gibi
hallerdir." hükmü yer almaktadır.
24 Mart 2020 tarihinde yayımlanan VUK 518 Nolu VUK Genel
Tebliği ile Mücbir Sebep Varlığı
24 Mart 2020 tarih ve mükerrer 31078 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan VUK’nun 518 sıra no.lu Genel Tebliği ile; Çin Halk Cumhuriyeti’nin Vuhan kentinde ortaya çıkan ve birçok ülkeye yayılan Koronavirüs (COVID-19) salgınından ve bu kapsamda alınan tedbirlerden doğrudan etkilenen mükelleflerin belirlemesine yönelik olarak ve bu mükelleflerin 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun mücbir sebep hükümlerinden faydalandırılması hakkında düzenlemeler yapılmıştır.
Tebliğ’in 3. maddesi aşağıdaki şekildedir.
“..
MADDE 3 – (1) 213 sayılı Kanunun 15 inci maddesinin Hazine ve Maliye Bakanlığına verdiği yetkiye istinaden;
a) Ticari, zirai ve mesleki kazanç yönünden gelir vergisi mükellefiyeti bulunan mükelleflerin,
b) Koronavirüs salgınından doğrudan etkilenen ve ana faaliyet alanı itibarıyla; alışveriş merkezleri dahil perakende, sağlık hizmetleri, mobilya imalatı, demir çelik ve metal sanayii, madencilik ve taş ocakçılığı, bina inşaat hizmetleri, endüstriyel mutfak imalatı, otomotiv imalatı ve ticareti ile otomotiv sanayii için parça ve aksesuar imalatı, araç kiralama, depolama faaliyetleri dahil lojistik ve ulaşım, sinema ve tiyatro gibi sanatsal hizmetler, matbaacılık dahil kitap, gazete, dergi ve benzeri basılı ürünlerin yayımcılık faaliyetleri, tur operatörleri ve seyahat acenteleri dahil konaklama faaliyetleri, lokanta, kıraathane dahil yiyecek ve içecek hizmetleri, tekstil ve konfeksiyon imalatı ve ticareti ile halkla ilişkiler dahil etkinlik ve organizasyon hizmetleri sektörlerinde faaliyette bulunan mükelleflerin,
c) Ana faaliyet alanı itibarıyla İçişleri Bakanlığınca alınan tedbirler kapsamında geçici süreliğine faaliyetlerine ara verilmesine karar verilen işyerlerinin bulunduğu sektörlerde faaliyette bulunan mükelleflerin,
1/4/2020 ila 30/6/2020 (bu tarihler dâhil)
tarihleri arasında mücbir sebep halinde olduğunun kabul edilmesi uygun
bulunmuştur.
…”
26 Mart 2020 tarihinde yayımlanan 7226 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik
Yapılması Hakkında Kanun
7226 Sayılı Bazı
Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” 25/3/2020 tarihinde TBMM tarafından
kabul edilerek yasalaşmıştır.
Söz konusu Kanun, koronavirüse karşı mali,
hukuki ve önemli sosyal güvenlik düzenlemeleri ve Covid-19 salgın hastalığının
ülkemizde görülmüş olması sebebiyle yaşanabilecek bazı olumsuzlukları önlemeye
yönelik düzenlemeler içermektedir.
İnteraktif Vergi Dairesinde Şirketler için Mücbir Sebep Durum Sorgulaması
24/03/2020 tarihinde yürürlüğe giren 518
Sıra No'lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği kapsamında; vergi ödevlerinin yerine
getirilmesi bakımından mücbir sebep hükümlerinden yararlanılıp,
yararlanılmadığına ilişkin sorgulamanın İnteraktif Vergi Dairesinden yapılması
mümkün hale getirilmiştir.
Söz konusu kapsamda olan şirketlerin mücbir
sebep durumundan yararlanılıp, yararlanılmadığına ilişkin yapılabilen
sorgulamaya, İnteraktif Vergi Dairesine giriş yapılarak Bilgilerim/518
Sıra No’lu VUK Genel Tebliği Kapsamında Mücbir Sebep Durum Sorgusu başlığından
erişilebilmektedir.
Koronovirüs Nedeniyle Mücbir Sebep Hükümlerinden Yararlanabilecek Olan
Şirketler
Salgından doğrudan etkilenen ve ana
faaliyetleri itibariyle, alışveriş merkezleri dahil perakende ticaret, demir
çelik ve metal sanayii, otomotiv imalatı ve ticareti ile otomotiv sanayii için
parça ve aksesuar imalatı, depolama faaliyetleri dahil lojistik ve ulaşım,
sinema ve tiyatro gibi sanatsal hizmetler, tur operatörleri ve seyahat
acenteleri dahil konaklama faaliyetleri, lokanta, kıraathane dahil yiyecek ve
içecek hizmetleri, tekstil ve konfeksiyon imalatı ve ticareti ile etkinlik ve
organizasyon hizmetlerinin yanı sıra sağlık hizmetleri, mobilya imalatı,
madencilik ve taş ocakçılığı, bina inşaatı ve özel inşaat faaliyetleri,
endüstriyel mutfak imalatı, araç kiralama ile matbaacılık dahil kitap, gazete,
dergi ve benzeri basılı ürünlerin yayımcılık faaliyetleri sektörlerinde
faaliyette bulunan mükelleflerin mücbir sebep halinde olduğu ve 1/4/2020 ila
30/6/2020 (bu tarihler dâhil) tarihleri arasında mücbir sebep halinde olduğunun
kabul edilmesi uygun bulunmuştur.
Sektör İtibarıyla Mücbir Sebep Hükümlerinden Yararlandırılmayan Şirketler
Yukarıda yer verdiğimiz düzenlemedeki
şirketlerin İnternet Vergi Dairesi sisteminden yapılan sorgu sonucunda “Ticari,
zirai ve mesleki kazanç yönünden gelir vergisi mükellefiyetiniz bulunmadığından
veya vergi dairesi kayıtlarındaki ana faaliyet kodunuz 518 sıra no.lu VUK Genel
Tebliği kapsamında belirtilen sektörler
arasında yer almadığından mücbir sebep durumundan yararlanamamaktasınız”
açıklaması alınan şirketler söz konusu Mücbir Sebep hükümlerinden
yararlandırılmamıştır.
Sorumlu Vergicilik Bakış Açısıyla Mücbir Sebep Hallerinden Yararlanma;
İnternet Vergi Dairesi üzerinden yapılan
sorgulama, şirketlerin vergi dairesine kayıtlı faaliyet kodu ve Nace koduna
göre belirlenmiş olan sektör sınıflarına göre yapılmaktadır.
NACE kodu, işyerinin faaliyet alanını ve
bununla bağlantılı olarak işyeri tehlike sınıfı bilgisini veren bir koddur.
Yeni bir işyeri açarken işyerini Ticaret Odası'na kaydettirmeden önce NACE
kodunu mutlaka öğrenmeniz gerekir. Doğru NACE
kodu belirlendiğinde işyeri tehlike sınıfı da doğru tespit edilebilir.
Nace kodlarında; yapılan sorgulamalarda bu
faaliyet koduna sahip mükelleflerin, 518 sıra no.lu VUK Genel Tebliği
kapsamında belirlenen sektörler arasında yer almaları nedeni ile mücbir sebep
halinden yararlanmakta oldukları, ancak bu grupta yer almayan mükelleflerin
mücbir sebep halinden yararlanamadıkları şeklinde bir sonuç oluştuğu
anlaşılmaktadır.
Diğer taraftan; 518 sıra nolu VUK Genel
Tebliği'nde vergi dairesi kayıtlarında ana faaliyet kodu belirlenen sektörler
arasında bulunmamasına rağmen ana faaliyet alanı olarak bu sektörlerden
herhangi birinde fiilen iştigal edildiğinin ispat ve tevsik edilmesi halinde,
mükelleflerin mücbir sebep kapsamında olup olmadığının tespitinde ana faaliyet
kodu yerine fiilen iştigal edilen ana faaliyet alanının dikkate alınacağı ifade
edilmiştir.
Buna göre; Şirketin sahip olduğu faaliyet
kodu, mücbir sebep halinden yararlanabilen faaliyet kodları arasında olduğu
düşünülüyor ve Şirketin fiili faaliyetinin de 518 sıra nolu VUK Genel Tebliği
kapsamında olan mükelleflerden sayılmanız gerektiği iddia ediliyor ise ;
518 sıra no.lu VUK Genel Tebliği kapsamında mücbir sebep halinden yararlanacak mükelleflerden sayılması hususunda İdareye yazılı müracatta bulunularak konunun değerlendirilmesi talep edilebilir.
