COVID-19 kapsamında alınan tedbirlerden doğrudan etkilenen mükellefler için mücbir sebep halinin varlığı İdarece kabul edildi. Vergi Usul Kanunu'nda düzenlenen mücbir sebep hallerine ilişkin şu ana kadar iki ana düzenleme çıkarıldı. Mücbir sebep halleri ve şirketlere getirdikleri son düzenlemeler ışığında konu hakkında son gelişmelere bir göz atalım.

Vergi Usul Kanunu Uyarınca Mücbir Sebep Hali ve Yasal Boyutu

Özel hukukta mücbir sebep, bir borcun veya genel bir davranış yükümlülüğünün yerine getirilmesini engelleyen, borçlunun işletme faaliyetiyle ilgisi olmayan, öngörülemez ve kaçınılamaz bir olay olarak tanımlanmaktadır.

Vergi Usul Kanunu'nun "Mücbir Sebepler" başlıklı 13'üncü maddesinde ise;

" Mücbir sebepler:

1.    Vergi ödevlerinden herhangi birinin yerine getirilmesine engel olacak derecede ağır kaza, ağır hastalık ve tutukluluk;

1.    Vergi ödevlerinin yerine getirilmesine engel olacak yangın, yer sarsıntısı ve su basması gibi afetler;

3. Kişinin iradesi dışında vukua gelen mecburi gaybubetler;

4. Sahibinin iradesi dışındaki sebepler dolayısıyle defter ve vesikalarının elinden çıkmış bulunması,

gibi hallerdir." hükmü yer almaktadır.

24 Mart 2020 tarihinde yayımlanan VUK 518 Nolu VUK Genel Tebliği ile Mücbir Sebep Varlığı

24 Mart 2020 tarih ve mükerrer 31078 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan VUK’nun 518 sıra no.lu Genel Tebliği ile; Çin Halk Cumhuriyeti’nin Vuhan kentinde ortaya çıkan ve birçok ülkeye yayılan Koronavirüs (COVID-19) salgınından ve bu kapsamda alınan tedbirlerden doğrudan etkilenen mükelleflerin belirlemesine yönelik olarak ve bu mükelleflerin 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun mücbir sebep hükümlerinden faydalandırılması hakkında düzenlemeler yapılmıştır.

Tebliğ’in 3. maddesi aşağıdaki şekildedir.

“..

MADDE 3 – (1) 213 sayılı Kanunun 15 inci maddesinin Hazine ve Maliye Bakanlığına verdiği yetkiye istinaden;

a) Ticari, zirai ve mesleki kazanç yönünden gelir vergisi mükellefiyeti bulunan mükelleflerin,

b) Koronavirüs salgınından doğrudan etkilenen ve ana faaliyet alanı itibarıyla; alışveriş merkezleri dahil perakende, sağlık hizmetleri, mobilya imalatı, demir çelik ve metal sanayii, madencilik ve taş ocakçılığı, bina inşaat hizmetleri, endüstriyel mutfak imalatı, otomotiv imalatı ve ticareti ile otomotiv sanayii için parça ve aksesuar imalatı, araç kiralama, depolama faaliyetleri dahil lojistik ve ulaşım, sinema ve tiyatro gibi sanatsal hizmetler, matbaacılık dahil kitap, gazete, dergi ve benzeri basılı ürünlerin yayımcılık faaliyetleri, tur operatörleri ve seyahat acenteleri dahil konaklama faaliyetleri, lokanta, kıraathane dahil yiyecek ve içecek hizmetleri, tekstil ve konfeksiyon imalatı ve ticareti ile halkla ilişkiler dahil etkinlik ve organizasyon hizmetleri sektörlerinde faaliyette bulunan mükelleflerin,

c) Ana faaliyet alanı itibarıyla İçişleri Bakanlığınca alınan tedbirler kapsamında geçici süreliğine faaliyetlerine ara verilmesine karar verilen işyerlerinin bulunduğu sektörlerde faaliyette bulunan mükelleflerin,

1/4/2020 ila 30/6/2020 (bu tarihler dâhil) tarihleri arasında mücbir sebep halinde olduğunun kabul edilmesi uygun bulunmuştur.

…”

26 Mart 2020 tarihinde yayımlanan 7226 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun

7226 Sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” 25/3/2020 tarihinde TBMM tarafından kabul edilerek yasalaşmıştır.

Söz konusu Kanun, koronavirüse karşı mali, hukuki ve önemli sosyal güvenlik düzenlemeleri ve Covid-19 salgın hastalığının ülkemizde görülmüş olması sebebiyle yaşanabilecek bazı olumsuzlukları önlemeye yönelik düzenlemeler içermektedir.

İnteraktif Vergi Dairesinde Şirketler için Mücbir Sebep Durum Sorgulaması

24/03/2020 tarihinde yürürlüğe giren 518 Sıra No'lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği kapsamında; vergi ödevlerinin yerine getirilmesi bakımından mücbir sebep hükümlerinden yararlanılıp, yararlanılmadığına ilişkin sorgulamanın İnteraktif Vergi Dairesinden yapılması mümkün hale getirilmiştir.

Söz konusu kapsamda olan şirketlerin mücbir sebep durumundan yararlanılıp, yararlanılmadığına ilişkin yapılabilen sorgulamaya, İnteraktif Vergi Dairesine giriş yapılarak Bilgilerim/518 Sıra No’lu VUK Genel Tebliği Kapsamında Mücbir Sebep Durum Sorgusu başlığından erişilebilmektedir.

Koronovirüs Nedeniyle Mücbir Sebep Hükümlerinden Yararlanabilecek Olan Şirketler

Salgından doğrudan etkilenen ve ana faaliyetleri itibariyle, alışveriş merkezleri dahil perakende ticaret, demir çelik ve metal sanayii, otomotiv imalatı ve ticareti ile otomotiv sanayii için parça ve aksesuar imalatı, depolama faaliyetleri dahil lojistik ve ulaşım, sinema ve tiyatro gibi sanatsal hizmetler, tur operatörleri ve seyahat acenteleri dahil konaklama faaliyetleri, lokanta, kıraathane dahil yiyecek ve içecek hizmetleri, tekstil ve konfeksiyon imalatı ve ticareti ile etkinlik ve organizasyon hizmetlerinin yanı sıra sağlık hizmetleri, mobilya imalatı, madencilik ve taş ocakçılığı, bina inşaatı ve özel inşaat faaliyetleri, endüstriyel mutfak imalatı, araç kiralama ile matbaacılık dahil kitap, gazete, dergi ve benzeri basılı ürünlerin yayımcılık faaliyetleri sektörlerinde faaliyette bulunan mükelleflerin mücbir sebep halinde olduğu ve 1/4/2020 ila 30/6/2020 (bu tarihler dâhil) tarihleri arasında mücbir sebep halinde olduğunun kabul edilmesi uygun bulunmuştur.

Sektör İtibarıyla Mücbir Sebep Hükümlerinden Yararlandırılmayan Şirketler

Yukarıda yer verdiğimiz düzenlemedeki şirketlerin İnternet Vergi Dairesi sisteminden yapılan sorgu sonucunda “Ticari, zirai ve mesleki kazanç yönünden gelir vergisi mükellefiyetiniz bulunmadığından veya vergi dairesi kayıtlarındaki ana faaliyet kodunuz 518 sıra no.lu VUK Genel Tebliği kapsamında belirtilen sektörler  arasında yer almadığından mücbir sebep durumundan yararlanamamaktasınız” açıklaması alınan şirketler söz konusu Mücbir Sebep hükümlerinden yararlandırılmamıştır.

Sorumlu Vergicilik Bakış Açısıyla Mücbir Sebep Hallerinden Yararlanma;

İnternet Vergi Dairesi üzerinden yapılan sorgulama, şirketlerin vergi dairesine kayıtlı faaliyet kodu ve Nace koduna göre belirlenmiş olan sektör sınıflarına göre yapılmaktadır.

NACE kodu, işyerinin faaliyet alanını ve bununla bağlantılı olarak işyeri tehlike sınıfı bilgisini veren bir koddur. Yeni bir işyeri açarken işyerini Ticaret Odası'na kaydettirmeden önce NACE kodunu mutlaka öğrenmeniz gerekir. Doğru NACE kodu belirlendiğinde işyeri tehlike sınıfı da doğru tespit edilebilir.

Nace kodlarında; yapılan sorgulamalarda bu faaliyet koduna sahip mükelleflerin, 518 sıra no.lu VUK Genel Tebliği kapsamında belirlenen sektörler arasında yer almaları nedeni ile mücbir sebep halinden yararlanmakta oldukları, ancak bu grupta yer almayan mükelleflerin mücbir sebep halinden yararlanamadıkları şeklinde bir sonuç oluştuğu anlaşılmaktadır.

Diğer taraftan; 518 sıra nolu VUK Genel Tebliği'nde vergi dairesi kayıtlarında ana faaliyet kodu belirlenen sektörler arasında bulunmamasına rağmen ana faaliyet alanı olarak bu sektörlerden herhangi birinde fiilen iştigal edildiğinin ispat ve tevsik edilmesi halinde, mükelleflerin mücbir sebep kapsamında olup olmadığının tespitinde ana faaliyet kodu yerine fiilen iştigal edilen ana faaliyet alanının dikkate alınacağı ifade edilmiştir.

Buna göre; Şirketin sahip olduğu faaliyet kodu, mücbir sebep halinden yararlanabilen faaliyet kodları arasında olduğu düşünülüyor ve Şirketin fiili faaliyetinin de 518 sıra nolu VUK Genel Tebliği kapsamında olan mükelleflerden sayılmanız gerektiği iddia ediliyor ise ;

518 sıra no.lu VUK Genel Tebliği kapsamında mücbir sebep halinden yararlanacak mükelleflerden sayılması hususunda İdareye yazılı müracatta bulunularak konunun değerlendirilmesi talep edilebilir.