1) KISA ÇALIŞMA NEDİR?
Kısa çalışma ve kısa çalışma
ödeneği işsizlik sigortası kanununda düzenlenmektedir. Genel ekonomik, sektörel
veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma
sürelerinin geçici olarak önemli ölçüde azaltılması veya işyerinde faaliyetin
tamamen veya kısmen geçici olarak durdurulması halinde kısa çalışma
yapılabilmektedir.
Genel ekonomik, bölgesel veya
sektörel krizler; ekonomide ortaya çıkan olayların işyerini ciddi anlamda
etkileyip sarstığı durumları ifade eder. Zorlayıcı sebepler ise; işverenin
kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan, önceden kestirilemeyen, bunun sonucu
olarak bertaraf edilmesine imkân bulunmayan, geçici olarak çalışma süresinin
azaltılması veya faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan
dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumları ya da deprem, yangın, su
baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumları ifade eder.
Kısa çalışmadan söz edebilmek için işyerinde uygulanan çalışma süresinin, işyerinin tamamında veya bir bölümünde geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın en az dört hafta süreyle faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması gerekmektedir.
2) Kısa
çalışmaya nasıl müracaat edilir?
Kısa çalışma talebi işveren
tarafından, gerekçeleri ile birlikte Türkiye İş Kurumuna, varsa toplu iş
sözleşmesi tarafı sendikaya yazı ile bildirilir.
İşveren bildiriminde kısa
çalışmaya başvurmasında etkili sebebin ne olduğunu, işyerinin unvanını, adresini,
varsa toplu iş sözleşmesi tarafı işçi sendikasını, işyeri İŞKUR numarasını ve
sosyal güvenlik işyeri sicil numarasını belirtmelidir.
Ayrıca İŞKUR’a, manyetik ve yazılı ortamda belirlenen formatta hazırlanan kısa çalışma yaptırılacak işçilere ilişkin bilgileri içeren liste teslim edilmek zorundadır.
3) Kısa
çalışma ödeneğinden yararlanma şartları nelerdir?
Kısa çalışma ödeneğinden
yararlanılabilmesi için işverenin bu yöndeki başvurusunun uygun bulunması
gerekmektedir.
Kısa çalışma yapılmasında işçi
onayının aranması yönünde bir mevzuat hükmü bulunmamaktadır.
Kısa çalışma halinde İşsizlik
Sigortası Fonundan kısa çalışma ödeneği ödenir. Çalışanların kısa çalışma
ödeneği alabilmeleri için işsizlik sigortası hak etme koşullarını yerine
getirmeleri gerekmektedir. İşçinin kısa çalışmanın başladığı tarihten önceki
son 120 gün hizmet akdine tabi olması ve son üç yıl içinde en az 600 gün
süreyle adına işsizlik sigortası primi ödenmiş olması gerekmektedir.
İş müfettişlerince yapılacak inceleme sonucu kısa çalışmaya katılacaklar listesinde işçinin bilgilerinin bulunması gerekmektedir.
4) Başvurular
nasıl değerlendirilir?
Kısa çalışma talepleri sebep
ve şekil yönünden İŞKUR ilgili birimi tarafından değerlendirilir. Genel
ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile dışsal etkilerden kaynaklanan
dönemsel durumlardan ileri gelen zorlayıcı sebeplerin varlığı, işçi ve işveren
sendikaları konfederasyonlarının iddia etmesi ya da bu yönde kuvvetli emarenin
bulunması halinde, İŞKUR Yönetim Kurulunca karara bağlanır. Yönetim Kurulunca
alınan bir karar bulunmuyorsa işverenlerce yapılan başvurular İŞKUR tarafından
reddedilir. Deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik
gibi durumlar için diğer zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan başvurular için
ise Yönetim Kurulu Kararı aranmaz.
Kısa çalışma talepleri
uygunluk tespiti yapılması amacıyla iş müfettişlerine gönderilir. Uygunluk
tespiti sonucu İŞKUR ilgili birimine, birim aracılığıyla da işverene iletilir.
Cumhurbaşkanı başkanlığında 18.03.2020 tarihli Koronavirüs Değerlendirme Toplantısında; kısa çalışma ödeneğinden faydalanmak için gereken süreçlerin kolaylaştırılacağı ve hızlandırılacağı açıklanmıştır. Buna ilişkin olarak İŞKUR Yönetim Kurulunca atılacak adımlar beklenmekte ve süreç tarafımızca takip edilmektedir.
5) Kısa
çalışma ödeneğinin miktarı nedir ve ne kadar süre ile ödenir?
Mücbir sebep ile kısa çalışma
yapılması halinde, kısa çalışma ödeneği zorlayıcı sebepler için iş kanununda
öngörülmüş bir haftalık süreden sonra başlar. Bu bir haftalık sürede
çalışamayan veya çalıştırılmayan işçiye bu bekleme süresi içinde bir haftaya
kadar her gün için yarım ücret ödenir.
Günlük kısa çalışma ödeneği,
sigortalının son 12 aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan
günlük ortalama brüt kazancın %60’ıdır. Ancak bu tutar asgari ücretin 1,5
katını geçemez. Aylık olarak hesaplanan kısa çalışma ödeneği, her ayın 5’inde
ödenir.
2020 yılı için günlük kısa
çalışma ödeneği sınırları aşağıdaki gibidir. Tabloda damga vergisi ihmal
edilmiştir.
Günlük
en düşük ödenek |
98,10
TL x %60 = 58,86 TL |
Günlük
en yüksek ödenek |
98,10
TL x %150 = 147,15 TL |
Örnek:
Son
12 aylık prime esas kazanç ortalaması (TL) |
Ay
içerisindeki kısa çalışma süresi (gün) |
İşveren
tarafından ödenecek brüt ücret (TL) |
Ödenecek
kısa çalışma ödeneği (Damga vergisi ihmal edilmiştir) |
2.943,00 |
30 |
- |
1.765,80 |
6.000,00 |
20 |
2.000,00 |
2.400,00 |
15.000,00 |
20 |
5.000,00 |
2.943,00 |
İşyerinde 3 ayı aşmamak üzere
kısa çalışma yapılabilmektedir. Cumhurbaşkanlığı bu süreyi 6 aya kadar uzatmaya
yetkilidir.
Kısa çalışma ödeneği, işyerinde
uygulanan haftalık çalışma süresini tamamlayacak şekilde, çalışılmayan süreler
için aylık olarak hesaplanır.
Kısa çalışma ödeneği, uygunluk tespitinde belirtilen süreyi aşmamak kaydıyla fiilen gerçekleşen kısa çalışma süresi üzerinden verilir.
6) Kısa
çalışma ödeneği alanların SGK bildirimleri nasıl yapılır?
Kısa çalışma nedeniyle çalışanlar normalden önemli ölçüde az çalışırlar. Çalışanların fiilen çalışma yaptıkları günler ve bu çalışmaları karşılığı elde ettikleri kazançlar, aylık prim ve hizmet belgesi ile normal olarak bildirilir. Kısa çalışma ödeneği alınan günler için ise SGK’ya gün ve kazanç bildirilmeyip, bu günler için “18-Kısa çalışma ödeneği” kodu ile eksik gün bildirilir.
7) Kısa
çalışma ödeneği ile ilgili işverenlerin dikkat etmesi gereken hususlar
nelerdir?
Kısa çalışmaya ilişkin
uygunluk tespiti sonuçları, işyerinde işçilerin görebileceği bir yerde ilan
edilir. Varsa toplu iş sözleşmesi taraf işçi sendikasına da durum bildirilir.
İlan yoluyla işçilere duyuru yapılamadığı durumlarda, kısa çalışmaya tabi
işçilere yazılı bildirim yapılır.
Hatalı bilgi ve belge vermesi
nedeniyle yapılan fazla ödemeler yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil
edilir.
Kısa çalışma uygulaması devam
eden işyerlerinde yapılan inceleme sırasında işverenin ödenek alan işçilerin
çalışma süreleri ile ilgili hatalı bilgi ve belge verdiğinin tespit edilmesi ve
iş müfettişinin yazılı talebi halinde hakkında hatalı bilgi verilen işçi sayısı
da dikkate alınarak kısa çalışma ödeneği durdurulur.
Kısa çalışmanın günlük, haftalık
veya aylık çalışma süresi içerisinde yapılacağı zaman aralığı işyerinin
gelenekleri ve işin niteliği dikkate alınarak işverence belirlenir.
Kısa çalışma yapan işveren,
işçilerin çalışma sürelerine ilişkin kayıtları tutmak ve istenilmesi halinde
ibraz etmek zorundadır.
Kısa çalışmanın ilan edilen
süreden önce sona ermesi halinde işveren bu durumu 6 işgünü önce İŞKUR’a, varsa
toplu iş sözleşmesi tarafı işçi sendikasına ve işçilere yazılı olarak
bildirmelidir. Bildirimde belirtilen tarih itibariyle kısa çalışma sona
erecektir. Geç bildirimler nedeniyle oluşan yersiz ödemeler faiziyle birlikte
işverenden geri alınır.
